Peymana Rûsya-Dewleta Tirk û Makezagona Nû û NeteweyaKurd…

Îbrahîm GUÇLU

(ibrahimguclu21@gmaiÅŸl.com)

Sûriye li Rojhilata Navîndi dema ÅŸerê sar de jî Ã» nûha jîdewleteke girîng e.  

Di dema Åžerê Sar de Yekîtiya Sovyetanbi riya SûriyeyêRojhilata Navîn kontrol dikir. Di sedsala 21an de, piÅŸtî BiharaEreban Ã» bi taybetî jî piÅŸtî ku li Sîriyeyê ÅŸerê hûndir geÅŸedanli dinyayê Ã» bi taybetî jî li dewletên derdora xwe bandor Ã» tesîreke mezin kir. Nûha jî ev tesîr Ã» bandora didomîne

Li Rojhilata Navîn û heger mibalaxa nebe, dinya bi Sûriyeyê xew dike û bi Suriyeyê radibe.

Sûriye xwediyê beÅŸekî Kurdistanê ye. Loma jî bûyerên liSuriyeyê diqewimin, raste rast li ser neteweya kurd Ã» li ser hemû beşên Kurdistanê tesîr dike û bandora xwe Ã§Ãª dike.

Li Sûriyeyê jî guhertinên gelek bi lezûbez tên rojevê

Divê em qebûl bikin ku di van rojên dawî de du peymanên girîng, Peymana Dewleta Tirk-Emerîkayê, Peymana Rusyayê-Dewleta Tirk raste rast li ser neteweya kurd bandor danî. Bi wateyeke din, ev herdu peymanan, ji bona kurdan û neteweya kurd çêbûn.

PEYMANA EMERÃŽKAYÊ-RÛSYAYÊ-DEWLETA TIRK LI BERJEWENDIYA NETEWEYA KURD E…

Demekî dirêj bû ku di derbarê Menbîçê û Herêma Ewlewî de di navbeyna Emerîkayê û Dewleta Tirk de li Rojavayê Kurdistanê danûstandin û xebat hebûn. Lê di vandanûstandinan de serkeftinek çênebû. 

Ev mijara li Civîna Astana ya li Tirkiyeyê jî hat niqaÅŸe kirin. Wek min nivîsandin jî di Civîna Astanayê de di navbeyna sêdewletan (Dewleta TirkÃŽranê Ã» Rûsyayê de)mijara HerêmaEwlewî de lihevkirinek Ã§Ãªbû. Rusya û ÃŽranê di vê mijarê de Peymana Edeneyê (1998) dest nîşan kirin.

Dewleta Tirk piştî ku Efrîn dagir kir, li tevayî Rojavayê Kurdistanê jî, ji operasyonekê qal dikir û ji bona vê jî amadekarîya xwe dikir.

PiÅŸtî Civîna Astanayê ya li Dewleta Tirk, operasyona liRojavayê Kurdistanê dest pê kir (9ê Cotmehê). Dewleta TirkSerê Kaniyê Ã» Grê Spî di demek kurt de kontrol Ã» dagir kir.

Emerîkayê jî, piÅŸtî ku operasyona Dewleta Tirk dest pê kir, biryar da ku leÅŸkerên Emerîkayê ji Kurdistanê derkevin. LomaDewleta Tirk di demekê kurt de serkeftinek nîşan daji bonadagirkirinê herdu bajaran pêş ket. 

Wê demê Emerîkayê Menbîç teslîmî Rûsyayê Ã» Rejîma Baasêkir. Bi lezûbez jîbi Dewleta Tirk re ji bona peyman Ã§Ãª bike,gav avêtHikûmeta Emerîkayê hat berpirsiyarên Dewleta Tirkre danûstandin kir. PiÅŸtî danûstandineke dirêj di navbeynawan de peymanek Ã§Ãªbû.

Gor vê peymanêDewleta Tirk dê li Grê Spî Ã» Serêkaniyê, 120 km li sînor kontrolê bigre destê xwe. PKK/PYDê dê ji wanherdu bajaran dê derkeve, dakevin bin 30-32 kîlometreyanEw jî dê di 120 seatan de pêk bê.  Herêma Ewlewî dê dikûraniya 30-32 km.an de ava bibeEw herêma dê di kontrolaDewleta Tirk de be.

Peyman di wexta xwe de cî bi cî bû.

Lê piÅŸtî Peymana di derbarê Sûriyeyê de him li hundirêEmerîkayê Ã» him jî di navbeyna Dewleta TirkEmerîkayêşerekî dijwarÅŸerekî siyasî û aborî didomîne.

Meclîsa Emerîkayê di (30.10.2019) de ji bona Dewleta Tirkbiryara ambargoyê Ã» Qirqirina Ermeniyan du qanûnpejirand.

Piştî Peymana Dewleta-Tirk û Emerîkayê diyar bû ku Dewleta Tirk, divê li rojavayê û rojhilata Grê Spî û Serê Kaniyê bi Rusyayê ve li hev bikin.

Di 22ê Cotmeha 2019an de li Soçîyê di navbeyna Dewleta Tirk û Rusyayê de civîn çê bû. Encama danûstandineke dirêj(6 saet û nîv) peymanek hat li darxistin.

Li Soçiyê Rûsyayê Ã» Dewleta Tirk li hev kirin, ku PKK/PYD ji Tel RifatêMenbîcêji Kobaniyêli hemû sînor 30 km. dûrbikevedi hemû sînor de (QamiÅŸli ne tê de) 10 km. di kûranîde Rûsya Ã» Dewleta Tirk herêma ewlewî Ã§Ãª bikinBi hev re kontrol bikinDewleta Tirk li Serê Kaniyê Ã» Grê Spî jîdesthilatdar be.

Ji bona ku peyman cî bi cî bibe, 150 saet hat pejirandinPiÅŸtîku ev dema tijî bûRûsyayê ji Dewleta Tirk re diyar kir kuPKK/PYD ji herêman derketiye.

Ev peymanan li berjewendiya neteweya kurd e. Herdu Peymanbûn sedem ku kurd zêde telef nebin û nayên kûştin. 

MAKEZAGONA SÛRIYEYʠÛ PÊŞEROJA NETEWEYA KURD…

Wek tê zanîn ji bona ku makezagona Sûriyeyê Ã§Ãª bibeli ser komîsyoneke ji 150 kesî pêkhatî li hev hat kirin. Berpirsiyarênkurdan jî di vê komîteyê cî digrin.

Li Cenevreyê duho xebata Komîsyona Makezagona Sûriyeyêdest pê kir.

Makezagon, qerektera dewletan, rejîman, dezgehên dewletê, berpirsiuyariya wan, hîyerarjiya li dewletê, maf û azadiyan terîf dike. 

Makezagon divê peymaneke civakî be. Wê demê divê ji aliyêgelên ereb û  gelê Kurd û kêmneteweyên li Sûriyeyê bi referandûmê bê pejirandin.

Li Sûriyeyê makezagoneke di qerektera peymana civakî de tune ye. Makezagona Baasê Ã» mezheba elewiyan heye.

Loma jî dewlet ya baasê ye, rejîm ne demokrat e Ã» faşîst e, mezhebî ye. Maf Ã» azadiyên hemwelatiyan nayê pejirandin Ã» parastin

Rejîm, dîktator Ã» totalîter e.

Neteweya kurd û kemneteweyên li Sûriyeyê di makezagona heyî de xwediyê maf û azadiyan nîn in. Nasnameyên wan nayên nas kirin.

Makezagona nû divê dewletê bike dewleta hemû gelê ereb Ã» neteweya kurd Ã» kêmneteweyan.

Rejîm demokrat be, plural be, pirpartîtî be, partlamenter be;ne unîter be.

Ev makezagon divê rastiya sosyalojiya Suriyeyê qebûl bikegor rastiya sosyolojiyê li Ã§areseriyê bigere.

Dewlet diyar e ku gor sosyolojiya Sûriyeyê Ã» Kurdistanê divêji herêmên otonom û federal ava bibe.

Kurdistan otonom û an jî federal be.

Neteweya kurd, li Kurdistanê serwer Ã» desthilatdar be.

Hemû maf Ã» azadiyên xwe yên neteweyîcivakî, siyasî qezençbike.

Zimanê kurdî bibe zimanê perwerdeyî.

Ji bona Sûriyeyeke hevgirtî federal/otonom, orduyeke Ã» hêzeke ewlekarî hevbeÅŸ divê ava bibeHemû hêzên Ã§ekdarbêçek bibin. Ordu ji hemû neteweyan Ã» kêmneteweyan ava bibe

Amed, 01. 10. 2019

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *