Di berhema Mem û Zîn de amanca Ahmedê Xanî

Siddik BOZARSKAN

Xizmeta Giştî

”Amanc û daxwaza Ehmedê Xanî ne nivîsîna çîrokeka folklorî ya mîtolojik a bênaverok bû. Çîrokên wisa di folklora Kurdî da gelek in. Tewr çîrokeka mîtolojik a Kurdî bi navê ”Memê Alan” jî heye ku gelek jî kevnar e; navên her du kesên sereke yên wê çîrokê jî Mem û Zîn in. Ew çîrok bûye sitran û digel sitranên Kurdî yên dî wek ”Sîyabend û Xecê”, ”Kerr û Kulik”, ”Sêva Hecî” û wd. ketîye devên sitranbêjên Kurd; di şevbêrkan û civatan da, di dawet û şênayîyan da tê gotin, bi hewes û baldarî tê guhdarîkirin. Bi kurtî, folklora Kurdî ji alîyê sitranan ve jî, ji alîyê çîrokan ve jî gelek dewlemend e.

Daxwaz û amanca Xanîyê nemir ew bû ku ji neteweyê Kurd ra bi zimanê Kurdî dastaneka neteweyî binivîse; dastaneka neteweyî ya wisa ku Kurdistanî be, tê da qala bûyereka Kurdistanî bê kirin, tê da salixê dewleteka Kurdî ya xweser bê dayîn, tê da pesnê mêrxasîya fêrisên Kurdan bê dayîn, tê da rewşa komeleka (civat- civak) Kurd a pêşketî û dinamik bê nasandin, tê da tore û bawerîyên di nava wê komelê da bên raberkirin.

Dema mirov li ”Mem û Zîn”ê dinêre û bi baldarî wê dixwîne, mirov van tiştan gişt tê da dibîne û mirov fam dike ku ew bi her tiştê xwe dastaneka Kurdî û Kurdistanî ye. Hêj di beşê 6´an da, Xanî dema qala semedê nivîsîna pirtûkê bi zimanê Kurdî kirîye, daye zanîn ku wî xwestîye jibo Kurdan xizmeteka giştî bike:

”Şerbeta xwerû berda, tort vexwarî                                                                                                    Zimanê Kurdî yê wek mirarî (încî) 

Gîhand hev, vêkxist, xist dûzenê bi awayekî têgîhîştî                                                                               û di vê rê da cefa kişand, jibo xizmeta giştî 

Da ku xelk nebêje herçî ku Kurd in                                                                                                      ne têgîhîştî ne, bêesl û bêbingeh in, nezan û nemerd in

Cure cure netewe, xwedîpirtûk in                                                                                                       Kurd tenê bêpar in û û bêpirtûk in” 

Wek ku dixuye, Xanî ji alîyek ve jibo xizmeta giştî û jibo rûsipîkirina Kurdan xebitîye; ji alîyek ve jî, tiştên ku di heqê Kurdan da hatine gotin, weha bersiva wan daye:

”Na, Kurd ne pirr xav û negîhîştî ne                                                                                                               Lê belê bêmecal û bêkes û sêwî ne 

Ne ku hemî pêkve nezan û nexwendî ne                                                                                                     Lê belê bextreş û bêçare û bêxwedî ne”

Di beşê 7´an da jî dema deng li meygêr kirîye û mey jê xwestîye, semedê wê xwestinê weha daye zanîn:

Saza dilê kul, bi têla xwe ya stûr û zirav                                                                                                bila sitrana evîna Zînê û Memê lêde, wê evînê bike belav 

Ez qalkirina xemên dil bikim çîrok, bikim efsane                                                                                         Zînê û Memê bikim destik, bikim behane” (eynê eser, r. 28-29)

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *