İbrahim GÜÇLÜ
Kısa bir süre önce Nûbihar Yayınevi tarafından çok kaliteli bir baskıyla “Geleneksel Kürt Kadın Kıyafetleri (Cilûbergên Gelêrî yên Jinên Kurd) kitabı yayınladı. Kitap basıma verilirken, kitabın değerli kadın yazarı, yayınevi ile kitabın belli bir sayıda Kürt şahsiyetlerine gönderilmesi için anlaşma yapmış. Değerli Kadın yazarımızın bu çok kıymetli kararı sonucu kitap bana da ulaştı. Bu yaklaşımından dolayı teşekkür ederim.
Geleneksel Kürt Kadınları Kitabı, Kürtçe, Türkçe, İngilizce yazılmış.
Kitapla ilgili Türkçe yazı yazıyorum. Önümüzdeki günlerde de kitap hakkından Kürtçe yazı yazacağım.
Kitabın yazarı değerli Kürt kadın Nevin Reşan Güngör. Değerli Nevin Reşan Güngür ve eşi Ayhan benim eski dostlarım. Benim sevdiğim değerli iki Kürt insanı. Saygı ve sevgi duyduğum iki şahsiyet. Her ikisi de insan ve dostluk ilişkilerinde alabildiğince aristokrat davranışlara sahipler.
Ben biliyorum ki değerli kardeşim Nevin kitabı yazdığı zaman eşi Ayhan ona olağanüstü destek olmuştur. Hem kitap için belgelerin ve materyallerin toplanmasında, hem de Nevin Kardeşim kitabı yazarken ev işlerinde ona yardım etmiştir. Ayhan Kardeşim, tipik aristokrat ve medeni bir Kürt erkeği. Kadın haklarına saygıda da ileri noktada olan, eşiyle eşitlikçi bir yaşam sürdüren değerli bir insandır. Bu nedenle bu kitabın ve daha önce yazılmış kitabın ortak yazarı olduğunu düşünüyorum. Değerli Ayhan, birinci kitabın biyografilerini de hazırlayan kişidir. Her ikisini de, Kürt kültürüne kazandırdıkları bu iki kitaptan dolayı kutlarım.
“Geleneksel Kürt Kadın Kıyafetleri” kitabı, Nevin kardeşimin ilk kitabı değildir. Daha önce Doz Yayınevinden yayınlanan şahane ve çok değerli bir kitabı var. O kitabının da ismi, “Kürt Ünlüleri (Navdarên Kurd)”tür. Bu kitabı da büyük boy, çok kaliteli bir kapağa ve kağıta sahip bir kitap. Kitap, 279 sayfa. Kitapta 112 ünlü Kürtler tanıtılıyor, onların yaşamları, mücadeleleri, eserleri hakkından bilgiler veriliyor. Ansiklopedik kapsamda çok değeli bilgiler veriliyor.
Bu kitabı da, “Geleneksel Kürt Kadın Kıyafetleri Kitabı” gibi, Kürtçe, Türkçe, İngilizcedir.
Bu kitapla ilgili yeni çıktığı zaman hakkından Kürtçe yazma olanağınım oldu. Şimdi de Nevin kardeşimin yeni kitabı hakkından yazmayı bir görev kabul ediyorum.
*****
Okuyucularımın kitap hakkında yazdıklarımı iyi anlayabilmeleri ve yerli yerine oturtmaları için öncelikle kitabın değerli yazarı hakkından kısaca bir bilgi sunmanın yararlı olacağını düşünüyorum.
Nevin Reşan Güngör, 1965 yılında Siverek’te doğuyor. İlköğrenimini Siverek’te ve Ortaöğrenimini İstanbul’da tamamlıyor. İki yıl stilistlik eğitimi alıyor ve dokuz yıl stilist olarak çalışıyor. 1994 yılında MED-KOM’da Kürt kadın giysileriyle ilgili sergi açıyor. Burada başladığı çalışmaya yoğunlaşıp ve derinleşerek devam ediyor. Resim’e yönelerek yurt içi ve yurt dışında yirminin üzerinden kişisel ve karma sergiler açıyor. 2008 yılında “Navdarên Kurd” adlı lavi tekniğiyle çizdiği çalışma Doz Yayınları tarafından basılıyor. Bu çalışmaya ait resimler birçok yerde sergileniyor. 2009’da ilk orijinal Kürtçe “Masiyê Lêvsor” adlı çizgi film animasyonu yapıyor. 25 yıla yakın süre üzerinde Kürt kadın Kostümlerini kitaplaştırıyor. Evli ve bir çocuk annesidir.
*****
Nevin Reşan Güngör’ün “Geleneksel Kürt Kadın Kıyafetleri”, 25 yıllık çalışmanın ürünü. Daha önce de yazdığım gibi Nûbihar tarafından basımı yapılıyor. Büyük boy, çok kaliteli bir kapağa ve kağıta sahip, “Geleneksel Kürt Kadın Kıyafetlerine” layık nitelikte bir kitap. Çok hoş bir basımı var. Bana göre kitaba ciddi bir yatırım yapılmış. Ansiklopedi boyutundadır
Kitabın Türkçesi, yazarın kendisi tarafından yazılıyor. Kürtçe çeviriler, Melahat Uluç, Sewîm Qoserî, Kenan Subaşı tarafından yapılıyor. İngilizce çeviri, Rojda Özden ve Kaya Berkay tarafından yapılıyor.
Kitap, 200 sayfadan oluşan oldukça kapasiteli bir kitap.
Kitabın 7. Sayfasında Türkçe, 9. sayfasında Kürtçe, 11 sayfasında İngilizce teşekkürname var.
Kitabın 11. Sayfasında Türkçe Giriş, 25. Sayfada Kürtçe Giriş, 37. Sayfada ingilizce giriş ve tanıtım var. Bu giriş ve tanıtım yazıları geleneksel giriş yazılarından farklı, kapsamlı yazılar.
Nevin Reşan Güngör, teşekkür mektubunda, aydına, sanata ve sanatçıya bir tanım getiriyor.
Diyor ki:
“Sanatçı olmak, aydın olmak size farklı bir misyon yükler; ulusuna, toplumuna karşı kendinizi yükümlü his edersiniz. Kalemin, fırçan, renkler, desen, çizgi ve motifler, tasarladığın yapı taşlarına dönüşür. Sanat, tanıklık etmek, yorumlamak, geleceğe dönük mesajlar vermek durumundadır. Sanat bu haliyle de “insanlık hallerinin” resmedilmesidir. Sanatı ve sanatçıyı özel kılan, olgulara başka yerden bakabilme özelliğidir. Birikim, yetenek ve melekelerimiz bu eksende kullanmak sanatçı olabilmenin ilk ve tek koşuludur. Aksi durumda ne sanat olurdu ne de sanatçı. Kadınlığa karşı duyduğum sorumluluk, ulusal kimliğim ve sanatçı kişiliğim bu çalışmanın ana aksını oluşturdu.”
Nevin Reşan Güngör’ün bu aydın, sanat, sanatçı tanımı, oldukça değerli bir tanımdır.
Yazar aynı zamanda yok olmakla karşı karşıya olan Kürt ve Kürdistan değerleriyle ilgili büyük bir duyarlılık gösteriyor. Bu duyarlılığının sonucu olarak “Geleneksel Kürt Kadın Kıyafetleri” kitabı üzerinde çalışmaya çok eski tarihlerde başlıyor. Bu çalışmalarını 2021 yılında derleyip toparlıyor ve kitap halinde yayınlamaya hazır hale getiriyor.
Yazar Nevin Reşan Güngör bu konuda da önemli saptamalar yapıyor.
Ve diyor ki:
“Kürt toplumuna dair değerler ya yok sayılıyor ya da yozlaştırılıyor. Bu durum hala devam ediyor. Alanıma denk düştüğü için uzun yıllar Kürt kadın kostümlerinin izini sürdüm. Karşılaştığım manzara yürekler acısıydı. O güzelim Kürt kadın kostümleri büyük bir hızla dejenere ediliyordu. 90’lı yıllarda ilk elde bulabildiğim bazı giysileri çizerek bir kültür merkezinde sergi açtım. Bu çalışma kısmen ama törceydi; bir anlamda elimizdeki bu çalışmanın embriyosu sayılırdı. O çalışmanın yeterli olmadığının farkındaydım.
“O tarihten sonra Kürt kadın kostümlerine dair yurt içi ve yurt dışında yapılan bütün çalışmalara ulaşmaya çalıştım. Bu konuda yazılmış kitap, grevür çizimler, fotoğraflar, ne bulduysam toparlayarak bir arşiv oluşturdum. Bu giysileri, bu eşsiz zenginliği kayıt altına alma hayalimi ilgili herkesle paylaştım, yazdım, konuştum, tartıştım. Duayen modacılarla görüştüm, müzayedelerden kitaplar aldım. İstiyordum ki bu zenginlik yok olmasın-edilmesin, gelecek kuşaklara taşınsın. Çünkü bu ülkenin omurgası, dili, kültürü ve sanatıdır. İstedim ki Kürt toplumu uygarlığa katkılarıyla tarih içinde hak ettiği değeri bulsun.”
Bu değerli eserin “Giriş” bölümü uzun bir bölüm ve 10 sayfadan oluşuyor.
Bu bölüm:
1-Giyinmenin gerekliliği ve evrimi,
2-Giyimin fonksiyonları,
3-Giyinmenin milli ve kültürel kodları,
4-Moda üzerine,
5-Takı; Kürt kadını ve takıları,
6-Kürt kadın kostümleri tarihi,
7-Çalışmanın amacı ve hedefleri, bölümlerinden oluşuyor.
Bütün bölümler okunmaya değer. Özellikle de “Çalışmanın amacı ve hedefleri” bölümü fazlasıyla okunmaya değer. Bu bölüm değerli yazarın çok değerli özelliklerini de bize sunuyor.
Kitap içerik olarak:
1-Giyim Kuşam – Cilûberg (49.sayfa),
2-Baş bağlama – Kofî (125.sayfa),
3-Aksesuar ve Takı – Aksesûwar û Xişr (159.sayfa),
4-Çorap ve Ayakkabı – Gore û Sol (167.sayfa),
5-El Dokuma Kumaş Deseni – Nîgarên Destî yên li ser Qûmaşan (173.sayfa)
6-Dokuma Makinaları ve El Aletleri – Makîneyên Tevnê û Aletên Destî (177.sayfa),
7-Elbise Kalıpları – Qalibên Cilan (185. Sayfa)
8-Takı – Xişr (189. Sayfa)’dan oluşuyor.
Kitapta, 72 Kürt kadın kostümü modeli var.
Kitapta, 90 baş bağlama modeli var.
Kitapta, 11 aksesuvar ve takı var.
Kitapta, 11 çorap ve ayakkabı var.
Kitapta, 13 adet dokuma makinaları ve el aletleri var.
Kitapta, iki elbise kalıbı var.
Kitapta, 39 takı var.
Kitap incelenmeye ve okunmaya çok-çok değer bir kitap.
Kitap, Kürt kültürünün farklı bir boyutunun zenginliğini bize sunmakla kalmıyor, Kürt toplumunun bilinmeyen ve belki de küçümsenen önemli bir kültür bölümünü sunuyor.
Bu kültürel bölüm, Kürt toplumumun ne kadar ileri, gelişkin, aristokrat özellikler taşıyan, çok zevkli kadınları da olan bir toplum olduğunu bize anlatıyor.
Kitap, Kürt kültürünün bilinmeyen bir bölümünü gündeme getiriyor ve bize sunuyor. Bundan dolayı yazarın birinci kitabından daha farklı bir kitap olduğunu düşünmek, yanlış olmazsa gerek.
Bir toplumun bilinenlerini yazmak ve açığa çıkarmak kolaydır.
Zor olan şey bir toplumun bilinmeyen ve hiç dikkat çekmeyen, üzerinden durulmayan kültür hazinesini açığa çıkarmaktır.
Değerli Nevin Reşan Güngör bunu yapıyor.
Kitabın her bölümü incelendiğinde, çizilen motifler ve elbiseler başta olmak üzere göz kamaştırıcı nitelikte. Her bölümde çok değerli tarihi, kültürel bilgiler var.
Bu kitap mutlak anlamda okunmaya ve incelenmeye değer bir kitaptır.
Kürtlerin kendilerini yeniden tanımaları, ulusal bilinçlerinin daha gelişmesi ve perçinlenmesi için okunmaya değer bir eserdir.
Diyarbekîr, 05. 10. 2021
