Tirkiye, teqrîben ev sed sal in di mesela kurd û Kurdistanê da siyaseteke li ser esasê înkar, asîmîlsyon û şîdetê dimeşîne.
Ev siyaset koka xwe ji destpêkê da ji felsefeya dewleta tirk ya milîtarîst û yek dewletê digire.
Coxrafya ku dewleta tirk li ser ava bû, coxrafyayeke pir milet e. Dewleta Tirk ev rastî tune hesaband û li ser bingeha nasnameya Tirk, wek dewleta yek miletî hate ava kirin. Li hemberî hebûna miletê Kurd siyaseteke red, înkar û îmhayê meşand. Ji bo pelçiqandina nasnameya miletê kurd, ji bo asîmîlasyona ziman û kultura kurdî her metod hate ceribandin.
Ji bo ji holê rakirina heqîqeta kurd û Kurdistanê jenosîd jî hatin ceribandin.
Ev zîhniyeta Tirkiyê ya monîst(tekparêz) û mîlîtarîst di qanûnên(destûrên) bingehîn yên 1924 û 1961ê da jî cîh girt.
Qanana bingehîn ya 1982an qerekterê sîstemê yê nîjadperest û otorîter qat bi qat zêdetir kir.
Qanûna bingehîn ya 1982an, ji alî cûntaya leşkerî ve bi darê zorê û bi hîleyan li ser civatê hate ferzkirin.
Lewma jî Qanûna bingehîn ya 1982a, bi tu hawî ne meşrû ye, xwediyê qerekterekî li dijî hemû mafên bingehîn yê însanî û azadiyan e.
Di bingeha hemû gelşên Tirkyê da tesîreke mezin ya Qanûna bingehîn ya 1982a heye.
Sebebê patînaja di warê demokrasiyê da tê jiyîn jî mesela kurd e. Mesela kurd bûye girêkek bi xwîn. Û para zihneyeta darbeya leşkerî ya 12ê Îlona 1980yî jî pir e.
Li alîyê din di qanûna bingehîn da heta nuha 20 caran guhertinên qismî hatine kirin. Lê van guhertinan , têr nekir ku ruhê monîst û mîlîtarîs yê qanûna bingehîn ya 1982an ji holê rabe.
Lê êdî li ser ne demokratîkbûna qereketerê qanûna bingehîn ya 12ê Îlonê her kes hemfikir e.
Çi îktîdar û çi jî muxalefet, êdî hemû partiyên siyasî di her fersendê da dibêjin ev qanûna bingehîn divê were guhertin.
Wek tê zanîn, AKP jî bi îdîeya ewê qanûna bingehîn buguhere hatibû ser hukim. Lê belê di 14 salên îktîdara xwe da ev soza xwe neanî cîh.
Aşkere ye ku hêviya civatê qanûneke bingehîn ya nuh e. Desthilatdarîya AKPê bi piştgiriya MHPê bi pakêta qanûnek bingehîn ya ku tu têkiliya wê bi hêviyên civatê ra tuneye derket holê.
Parastina MHPê ya di derbarê van 18 xalan de îşareta wê yekê ye ku guhertinên dixwazin werin kirin ne karekî ji xêrê ra ye.
Li alîyê din 18 madeyên ku ji bo referandûmê di meclîsê da hatin qebûlkirin tu têkiliya wê bi gelşên me yên esasî tuneye û gelşên heyî yekê jî çareser nake.
Di pakêtê da ne ji bo mesela kurd, ne ji bo demokrarsîyê û ne jî ji bo gelşên din tu çareserî nînin.
Di ser da jî ev Sîstema Serokatiyê ya ku di rojevê de ye jî naşibe tu modeleke welatên cîhanê.
Bi vê pakêta qanûna bingehîn ya 18 madeyî, prensîbê cudahiya hêzan ya ku ji xwe nedixebitî, ji bin da ji holê radibe.
Ji ber selahiyeta serokkomar ya bêsînor, sîstem dibe xwediyê qerekterekî hîn bêtir otorîter û derî li desthilatdarîya takekesî vedike.
Tirkiye helbete ku dikare derbasî sîstema serokatiyê, nîvserokatî ya jî ya parlamenteriyê bibe, ji van sîsteman yekê hilbijêre.
Ya girîng demokratîkiya naveroka sîstema ku tê hilbijartin e û perspektîfa çareseriya ji mesela Kurd ra tîne çiye, ew girîng e.
Ji ber vê yekê jî ev pakêta çareseriyê nayê qebûlkirin.
Ji ber ku ev 18 xalên referandûmê, sîstema heyî ya bi problem e, hîn bêtir otorîter dike, potansiyeleke wiha tê da heye.
Ji ber ku bi rojeveke wiha enerjiya civatê bi rengekî nehewce heder dike.
Ji ber ku tu gelşeke Tirkyiyê ya esasî çareser nake.
Ji wê jî muhîmtir, ji ber ku rê li ber çêkirina qanûneke bingehîn digre, ev pakêt nikare were qebûlkirin.
Em partî û tevgerên siyasî yên Kurdistanê çêkirina qanûneke bingehîn ya demokratîk û federal wek hewcedariyeke zarûrî dibînin.
Ji bo ku rewşa heyî ya kaotîk ji ortê rabe, ji bo dawî li şer û pevçûnan were, mesela kurd bi rengekî adil û bi heysiyet were çareserkirin, em îrada xwe ya ji bo qanûneke bingehîn a demokratîk û azadîxwaz diyar dikin.
Em wek hêzên Kurdistanî dîtin û pêşniyarên xwe yên ji bo qanûneke bingehîn ya nuh di bin sernivîsên jêr da bi raya giştî ra parve dikin.
1-Ji bo çêkirina qanûneke bingehîn ya nuh divê rewşeke aştîxwaz û demokratîk were peydakirin.
Ji bo çêkirina qanûna bingehîn ya nuh, berî her tiştî hebûna îklimeke aştîxwaz û demokratîk pêwîst e.
Ji bo vê, divê dawî li şer û pevçûnan were dayin û rewşeke aram were peydakirin.
Rewşa Awarte rê li ber demokrasî û azadiyê digire, xwe îfadekirinê sînor dike. Divê Rewşa Awarte rabe û ji bo ku her kes bikaribe beşdarî minaqaşeyên referandûmê bibe divê îklimeke demokratîk were peydakirin.
2-Qanûna bingehîn ya nû divê bi beşdarbûna hemû hêzên netewî û civakî were çêkirin.
Ji bo ku qanûneke bingehîn ya nû di zemîneke meşrû da were çêkirin, ji şertan yek jî beşdariya hemû hêzên netewî û civakî ye. Divê ev îmkan were peydakirin.
Ji bo ku qanûneke bingehîn ya nû bibe peymaneke civakî, divê hemû teref, grûb û sinif di çêkirina wê da cîhê xwe bigirin.
Qanûneke bingehîn ya nû nabe tenê di meclîsê da were qebûlkirin.
Divê di serî da hêzên kurd, hemû grûbên etnîkî, dînî û kulturî jî beşdarî merheleya minaqaşeyên amedekarina qanûna bingehîn bibûna, diyalog û muzakereyên rû bi rû çê bibûna.
3-Qanûna bingehîn ya nû divê bi fikireke azadîxwaz û pirrengî bê amade kirin.
Di qanûna bingehîn ya nû da , nabe ku rê li ber guhertina tu xalan bê girtin û divê tu îdeolojî referens neyê nîşandan, îmkanê nede wesayeta leşkerî.
Qanûna bingehîn ya dê were çêkirin divê bi dîtineke axadîxwaz were amadekirn. Azadîya fikir, xweîfadekirinê, azadiya birêstinbûyînê bê garantî kirin.
Bi şerdê ku şîdetê pêşniyar neke û bi kar neyne, divê azadîya birêxistinbûyînê were garantî kirin.
Divê easasê Qanûna bingehîn li ser r qebûl kirina hebûna pir miletan, pir kulturan, pir zimanan û pir ol û mezheban were naskirin. Dibê hemû grûbên etnîkî, dînî, kulturî nasnameyên xwe bi awayekî azad bijîn, ziman û kultura xwe bi rehetî bi kar bînin.
Divê hemû belge û hêjayîyên navnetewî ku Dewleta Tirkîyeyê jî piraniya wan qebûl kiriye, esas werin girtin.
Beyannameya Mafên Însanî ya Navnetewî, Peymana Mafê Mirovî ya Ewrûpa, Peymana Medenî û Siyasî ya Navnetewî, Peymana Tayinkirina Qedera xwe (çarenûsa xwe) ya ji alîyê Netewên Yekbûyî ve hatiye qebûlkirin, bi kurtî hemû peymanên navnetewî divê wekî rêber werin girtin.
4- Hemû mafên miletê kurd yên meşrû divê di qanûna bingehîn da were naskirin.
Ji bo ku meriv bikaribe ji qanûneke bingehîn ya nû ra bibêje nû ye, berîya her tiştî divê ji mesela kurd û Kurdistanê ra nêzîkbûneke adil û wekhev pêşkêş bike.
Jiber ku mesela kurd ne wek her meselê ye, mesela azadiya netewî ya miletekî 30 milyonî ye.
Kurd, neteweyeke ku li Rojhilata Navîn ya herî qedîm û rastiyeke tarîxî û kulturî ye.
Li gel hemû zilm û zora sedsalan û qetlîaman jî miletê Kurd li ser lingan maye, li herêmê civata herî zêdenifûs e.
Kurd bi hezaran sal in li welatê xwe Kurdistanê dijîn, li gel her babet mezalimê û siyaseta surgûnan jî li Kurdistanê hîn jî unsûrê serdest in.
Di vê çerçewê da:
a-Di qanûna bingehîn ya nû da divê mafê kurdan yê nasnameyê were naskirin, hemû mafên netewî û meşrû werin qebûlkirin.
b-Divê dawî li hemû qedexe û astengîyên li ser zimanê kurdî were dayin.
Divê zimanê kurdî li Kurdistanê bibe zimanê perwerdeyê û li gel zimanê tirkî bibe xwediyê statuya zimanê resmî.
c-Divê hemû qedexe û astengên li pêş azadiyên xweîfadekirinê û xweorganîzekirinê rabin. Divê xweorganîzekirina bi navê kurd û Kurdistanê bi temamî were serbestkirin.
d-Divê ji Kurdistanê ra statuyeke federe were naskirin. Yanî sîstema federal di qanûna bingehîn da esas were girtin.
Ji gelşên Tirkiyê yên esasî yek jî sîstema monîst û unîter e. Bi vî qerekterê xwe sîstema dewleta tirk, rê nade nasnmeyên cihê beşdarî pêvajoya siyasî bibin. Ev rê li wan girtiye.
5-Qanûna bingehîn ya dê were çêkirin divê li gorî fikra federalî amade bibe.
Divê Tirkiye derbasî sîstemeke federal bibe ku milet û grûbên cuda bikaribin beşdarî îdareyê bibin.
Ancax sîstemek weha dikare kurdan, tirkan û gelên din li ser bingeheke wekhev bîne ba hev û ji bo jiyaneke bi hev ra zemînekê amade bike.
Di sîstemek federal da divê Kurdistan bibe xwedî sîstemeke federe, divê parlamento û hukûmeta Kurdistana federe hebe.
Sîstemek federal, di eynî wextê da dê di mesela Kurdistanê da şer û pevçûnên sed sal in dom dikin ji ortê rake û ji bo ku herdu gel bikaribin bi rengekî wekhev bi hev ra bijîn zemînekê amade bike.
Bi vî rengî kurd dê li welatê xwe bibin xwedî îmkana jiyaneke azad û serbilind.
Em wekî partîyên Kurdistanî helwesta xwe ya prensîbî careke din eşkere dikin.
Em gelê xwe yê welatparêz, hemû hêzên alîgirê demokrasiyê û aştiyê, dawetî daxwaza qanûneke bingehîn ya nû ya demokratîk û federal ku me li jor çarçeweya wê danî dikin. Ji bo qanûneke bingehîn ya bi vî rengî divê em bibin yek.
Di referandûma pêş me da em ne mecbûr in ji qanûnên bingehîn yên li ser me ferz dikin yekê tercîh bikin.
Tercîha me net e: Em qanûneke bingehîn ya ku dê azadiya Kurdistanê bîne dixwazin. Em dibêjin qanûneke bingehîn ya sîstemeke demokratîk û federal.
Di vê çarçewê da em partiyên ku li jêr navê wan hene, referandûma di 16ê Nîsana 2017an da dê lidar bikeve protesto dikin û em bangî gelê xwe dikin ku neçin ser sindoqan.
TERCİHİMİZ, DEMOKRATİK VE FEDERAL BİR ANAYASA’DAN YANADIR
Türkiye, yaklaşık yüzyıldır Kürt ve Kürdistan meselesinde inkâr, asimilasyon ve şiddeti esas alan bir politika sürdürüyor.
Söz konusu politikasının kaynağı ise Türk devletinin tekçi ve militarist kurucu felsefesine dayanıyor.
Türk devleti, üzerinde inşa edildiği coğrafyanın çok uluslu gerçeğini yok sayarak tekçi, Türk kimliğine dayalı homojen bir ulusal devlet olarak kuruldu. Kürt halkının varlığına karşı katı bir ret ve kıyım politikası geliştirildi. Kürt kimliğinin bastırılması, dil ve kültürünün asimile edilmesi için her türlü yönteme başvuruldu. Kürt ve Kürdistan gerçeğinin ortadan kaldırılması amacıyla jenoside varan uygulamalara girişildi.
Türkiye’nin söz konusu tekçi ve militarist zihniyeti 1924 ve 1961 anayasalarına da olduğu gibi yansıdı.
1982 anayasası ise sistemin ırkçı ve otoriter niteliğini daha da katmerli hale getirdi.
Yürürlükteki 1982 Anayasası, 12 Eylül askeri darbe rejiminin topluma zor ve hile ile dayattığı bir anayasadır. Bu yönüyle her türlü meşruiyetten yoksun, temel insan hak ve özgürlüklerine aykırı bir niteliktedir. Türkiye’nin bugün yaşadığı bütün sorunların temelinde 82 anayasasının belirleyici bir etkisi var. Demokrasi alanında yaşanan patinajın nedeni de, Kürt meselesinin kanlı bir düğüme dönüşmesinde de 12 Eylül darbe zihniyetinin payı büyüktür.
Öte yandan şimdiye kadar mevcut Anayasa’da 20 kez kısmi değişikliğe gidildi. Ne var ki bütün bu değişiklikler, 1982 Anayasası’nın tekçi ve militarist ruhunu değiştirmeye yetmedi.
Gelinen aşamada toplumun hemen hepsi 12 Eylül darbe anayasasının anti demokratik niteliği konusunda hemfikirdir. İktidarı ve muhalefetiyle bütün siyasi partiler her fırsatta bu anayasanın değiştirilmesinin gerektiğini söylüyor. Ak Parti’nin de yeni bir anayasa yapma iddiası ile iktidara geldiği biliniyor. Ne var ki 14 yıllık iktidarı boyunca o da verdiği vaadin gereğini yapmadı.
Toplumun yeni bir anayasa beklentisi apaçık bir biçimde ortada iken, AKP iktidarı, arkasına aldığı MHP’nin desteğiyle toplumun beklentisi ile ilgisi olmayan bir anayasa değişikliği paketiyle ortaya çıktı.
MHP’nin bu işe dört elle sarılması, tek başına yapılmak istenen değişikliğin hayırlı bir şey olmadığının işaretidir. Öte yandan referanduma sunulmak üzere parlamentodan geçen 18 maddelik pakette temel sorunlarımızdan hiçbirine ilişkin bir çözüm söz konusu değil. Paket ne Kürt meselesi ne de demokrasi ve öteki temel sorunlar için herhangi bir çözüm içeriyor. Üstelik hükümet, başkanlık sistemine geçme iddiası ile yola çıktığı halde, değişiklik paketinin son hali dünyadaki hiçbir modele uymuyor.
18 maddelik anayasa değişiklik paketiyle, zaten işlemeyen kuvvetler ayrılığı ilkesi iyice ortadan kalkmaktadır. Cumhurbaşkanına tanınan sınırsız yetkiler nedeniyle sistemin daha da otoriterleşmesine, giderek iktidarın kişiselleşmesine kapı aralanmaktadır.
Türkiye elbette başkanlık, yarı başkanlık ya da parlamenter sistemden birine geçebilir. Önemli olan benimsenecek sistemin demokratik içeriği ve Kürt meselesine getireceği çözüm perspektifidir.
Bu bakımdan;
Yeterince sorunlu olan sistemi daha da otoriterleştirme potansiyeli içerdiği,
Toplumun enerjisini böylesi bir gündem nedeniyle gereksiz bir biçimde tükettiği,
Türkiye’nin hiçbir temel sorununa çözüm içermediği,
Daha da önemlisi yeni, demokratik ve özgürlükçü bir anayasa yapımını ötelediği için, bu değişiklik paketi kabul edilemez.
Biz Kürdistan siyasi parti ve hareketleri olarak demokratik ve federal bir anayasa yapımını yakıcı bir ihtiyaç olarak tespit ediyoruz. Mevcut kaotik durumun aşılması, savaş ve çatışmalı ortamın son bulması, Kürt meselesinde adil ve onurlu bir çözüme ulaşılması için, özgürlükçü ve demokratik bir anayasa yönündeki irademizi güçlü bir biçimde beyan ediyoruz.
Biz Kürdistan siyasi güçleri olarak yeni bir anayasaya ilişkin görüş ve önerilerimizi aşağıdaki başlıklar altında kamuoyu ile paylaşmayı uygun buluyoruz.
- Yeni bir anayasa yapımı için barışçıl ve demokratik bir ortam oluşturulmalıdır
Yeni bir anayasanın yapılması için öncelikle ihtiyaç duyulan şey, barışçıl ve demokratik bir ortamdır. Bunun için çatışmalı süreç sonlandırılıp görece barışçıl bir ortama geçilmelidir. Demokratik tartışmayı, ifade ve örgütlenme özgürlüğünü kısıtlayan OHAL kaldırılmalı, bütün kesimlerin yeni anayasa tartışmalarına katılımını sağlayacak demokratik bir iklim oluşturulmalıdır.
- Yeni bir anayasa bütün ulusal ve toplumsal kesimlerin katılımı ile yapılmalıdır
Yeni bir anayasanın güçlü bir meşruiyet zemininde yapılması için gerekli koşullardan biri de bütün ulusal ve toplumsal kesimlerin anayasa yapım sürecine katılımına imkân sunmaktır. Yeni bir anayasanın toplumsal bir sözleşme özelliğini kazanması, bütün toplumsal taraf, grup ve sınıfların anayasa yapımında yer almasına bağlıdır. Yeni bir anayasa kapalı kapılar ardında ve sadece parlamentoda kotarılacak bir konu değildir. En başta Kürt siyasi aktörlerinin, etnik, dini ve kültür gruplarının özgür katılımını esas alan, karşılıklı diyalog ve gerçekleştirilecek çok yönlü müzakereler sürecinde yeni anayasa yapılmalıdır.
- Yeni anayasa özgürlükçü ve çoğulcu bir anlayışla hazırlanmalıdır
Yeni anayasa yapımında değişmez hiçbir madde bulunmamalı, hiçbir ideoloji referans olarak gösterilmemeli, askeri vb. vesayete imkân tanınmamalıdır. Yapılacak yeni anayasa özgürlükçü bir anlayış ile yapılmalı. Düşünce, ifade ve örgütlenme özgürlüğü bir bütünsellik içinde garanti altına alınmalıdır. Şiddet önermemek ve kullanmamak şartıyla örgütlenme özgürlüğü güvence altında olmalıdır. Anayasa çok uluslu, çok kültürlü, çok dilli , çok dinli ve çok mezhepli yapıya dayanmalıdır. Bütün etnik, dini ve kültürel topluluklar kimliklerini özgürce yaşayabilmeli, dil ve kültürlerini serbestçe kullanabilmelidir. Temel hak ve özgürlükler alanında Türkiye’nin de çoğuna taraf olduğu ilgili uluslararası belge ve değerler esas alınmalıdır. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi, Ulusların Kendi Kaderlerini Tayin hakkını içeren ilgili BM sözleşmeleri yol gösterici olarak kabul edilmelidir.
- Yeni anayasada Kürt milletinin meşru hakları tanınmalıdır
Yapılacak bir anayasaya yeni diyebilmek için her şeyden önce onun Kürt ve Kürdistan meselesine adil ve eşitlikçi bir yaklaşım ortaya koyması gerekir. Çünkü Kürt meselesi herhangi bir mesele değil, 30 milyonluk bir halkın ulusal özgürlük meselesidir. Kürtler, Ortadoğu’nun en kadim ulusal, tarihsel ve kültürel bir gerçeğidir. Yüzyılların baskı, zulüm ve soykırımlarına karşı ayakta kalma iradesini gösteren ve bölgenin sayıca en kalabalık toplumudur. Kürtler, bin yıllardır kendi ülkeleri Kürdistan’da yaşamakta, her türlü mezalim ve göç ettirme politikalarına rağmen hala Kürdistan’ın başat unsuru durumundadırlar.
Bu kapsamda;
a-Yapılacak yeni anayasada Kürt halkının ulusal kimliği tanınmalı, onun ulus olmaktan kaynaklanan ulusal ve meşru hakları tanınmalıdır.
b-Kürtçeye ilişkin her türlü yasak ve engellemeye son verilmelidir. Kürtçe Kürdistan’da eğitim dili olarak kabul edilmeli, Türkçenin yanında resmi dil statüsüne kavuşmalıdır.
c- Kürtler bakımından ifade ve örgütlenme özgürlüğü önündeki her türlü yasak ve engel kaldırılmalı. Kürtçe ve Kürdistan ismiyle örgütlenmek ve faaliyet göstermek açısından tam bir serbestlik sağlanmalıdır.
d- Kürdistan’a federe bir statü tanınmalıdır.
- Yeni anayasada federal sistem esas alınmalıdır
Türkiye’nin temel sorunlarından birisi de sistemin tekçi ve uniter yapısıdır. Bu niteliğiyle Türk devlet sistemi, farklı kimliklerin siyasal sürece katılımına kapalıdır.
Bu nedenle yapılacak yeni anayasa federal bir anlayış ile hazırlanmalıdır. Türkiye, farklı ulusal ve toplumsal grupların yönetime katılımına el veren federal bir sisteme geçmelidir. Ancak böyle bir sistem Kürtler, Türkler ve öteki halkların eşitlik temelinde bir arada yaşamasına zemin hazırlayabilir. Federal bir sistemde Kürdistan federe bir statüye kavuşmalı, federe Kürdistan’ın kendi parlamentosu, yürütme erkini kullanacak bir hükümeti olmalıdır.
Federal bir sistem, aynı zamanda Kürt meselesinde yüz yıllık çatışma ve gerilimi ortadan kaldıracak, her iki halkın hak eşitliği temelinde bir arada yaşamasına zemin hazırlayacaktır.
Kürtler böylece kendi ülkelerinde özgür ve onurlu bir şekilde yaşama imkânı bulacaklardır.
Biz Kürdistani partiler olarak ilkesel duruşumuzu bir kez daha teyit ediyoruz.
Yurtsever halkımızı, değişim, demokrasi ve barıştan yana olan tüm güçleri, yukarıda çerçevesi çizilen yeni, demokratik ve federal bir anayasa talebi etrafında kenetlenmeye çağırıyoruz.
Önümüzdeki olası referandumda bize dayatılmak istenen kırk katır ya da kırk satırdan birisini tercih etmek zorunda değiliz.
Bizim tercihimiz net: Kürdistan’a özgürlüğü getirecek, demokratik federal sisteme dayalı yeni bir anayasa diyoruz.
Bütün bu çerçevede, biz aşağıda imzası bulunan partiler olarak 16 Nisan 2017de yapılacak referandumu protesto ediyor, halkımızı sandığa gitmemeye çağırıyoruz.
03.03.2017
PAK, PDK-Bakur, PSK
