Gotinên Pêşiyan

Gotinên bav û kalanên me tev hatine ceribandin û tev bi şîret in. Ku mirov li pey gotinên kalanên xwe here mirov tu car esl, ol û edetên xwe jibîr nake, wê ji beleyan jî dûr be û qet ji rêya xwe jî şaş nake.

Ev gotinên pêşiyan tev li herêma Gundê Qerto (Gund girêdayê Çêrmûga Diyarbekirê ye) hatiye berhevkirin. Amedekar: Paşa Amedî

Aqil taca zêr e, li ser sere her kesî tune ye
Ar û barût li cem hev nabe
Ava sewûlê nû her tim sar e
Berê gul bû, baran barî şil bû
Berê xungê bi bira re, berê bira jî bi çiya re
Berxa çê li ber dê belî ye
Beza pisikê heta kadînê ye
Bi karkirê xwe bi şîrînê hevalan
Bi qisên xweş mal ji qula xwe dikşê
Bi tifinga xelkê mêrani nabe
Bi xweziya kesek ranehîştiye baxê keziya
Bira mirin hebe bira yextiyarî tunebe
Bizina kol elimiye dana
Bûk anî bi lez û bez, sivika malê her tim ez
Bûk li ser hespê ye, kesek pê nizane ku nasîbê kê ye
Bûka salekî qeşmerê malekî
Bûkekî têxin tunebûnê, Pîrekî têxin hebûnê
Cîzê bûkê bi bûkê re ye
Çav li deriya xwelî li seriya
Çavê dê û bavan li ewladan, yê ewladan jî li çiyayê Qaf
Çêlika mar bê axû nabe
Çi dibe bi hevalan re
Çi dike jin serê mêr bilind dike
Çile ye, gur file ye
Çûçik naçin mala temihan avê venaxwin
Çûye seferê lê hîna kerê berê ye
Danûgê bidin birçiyan, berfmotikê bidin tiyan
Dawiya sebrê selamet e
Dê û dotê pevçûnî, kêm aqilan bawer kir,
Dengê defê ji dûr xweş tê
Derdê qeraş, ew e ku av here aş
Destê xwarinê dirêj e
Di dema zaroktiyê de kurm dikeve çokê wan, ku zarok dibe ciwan kurm dikeve nava wan, ku mirov pîr dibe kurm dikeve zimanê wan
Di mecbûrtiyê de ji yarê dêya xwe re dibêjin ‘bavo’
Dinya bi dor e
Divê jin jintiya xwe, mêr mêrtiya xwe zanî be
Dîwarê rast nahilşê
Diwaro ji te re dibêjim, bûkê ji te ve davêjim
Du dawet du eydê li cem hev nabin
Dûr be, nûr be
Ev nîna ye hê têr nîna li para ye
Êvar e jina gavan bi kar e
Golik navê naxirekî xerab dike
Haya zikê têr ji zikê birçî tune
Heft jin qasê mêrek topal nabin
Helem qulem neke
Her giya li ser koka xwe şên dibe
Her kes xazî ye, bi xwe raziye
Heta bûk xemilî, berbî li der qefilî
Heya dewê xelkê hat nan qediya
Heya gotin gur û rovî, îşîn xwe bîrîn nîvî
Heya ku dilê xwesî nekeve zavê, xwesî keça xwe nade zavê
Hezar sal li dinê bî tu yê dîsa nîvanê qebrê bî
Him ji kerê bû him ji perê bû
Hindik rindik
Hinek malan şên dikin hinek jî malan xerab dikin.
Îşê xwe nehêle sibê
Îşekî gavekî qesaweta salekî
ji baranê reviya, çû ber zîpikê
Ji nexweşan re çûye zeweşan
Ji tifikê here pifikê
Ji xelqê re masî ji xwe re kosî digre
Jina xwe têr ke, diya xwe razîbike
Jinê bi qisên şîrîn û jinê pir rind herdu felaket in
Kalo nemre bihar tê, pîrê nemre pincar tê
Kar micewhera canê mirov e
Kar pir e lê em tune nin
Karên qîza bazingê destê wan e
Keça mêran bixwazin keça jinan nexwazin
Keçên jinbiyan nexwazin keçên mêran bixwazin
Ker û kurî li hev zûrî
Kerê xurt ço bi xwe nake
Kevirê havînê bavêje kulînê
Kezeba herî dilşewat kezeba kerê ye
Ku eceleyê gêle were, qenet pê ve tê
Ku ga dimre kêr pir dibin
Ku Xwedê bide wê mele çi bike
Ku zarok negrî dê şîr nadyê
Li bavoka yarê mêr bê jin dimînin
Li derve xelkê diteqînin, li malê hevudu diteqînin
Li ku êvar e ew jê re war e
Li mala bavê nexş û tevnan çê dike, li mala mêr tevan ji bîr dike
Mal tê, can nayê
Mala pîrê stara pîrê
Malê helal bê nîmet e
Mange mir dew biriya
Mêrikê du jina kûçikê ser rojingan
Mirov bi pirsê dere qursê
Mirovê ku bi nîşan dibe, êleka xwe darda dike
Mîrovê xerîb kor e
Ne deyndar be ne maldar be
Ne dîn e, dînan baqil dike
Ne ji mirovê xerab be, gur û mih bi hev re diçêre
Niha ji xwesî re dibêjin: “Bûk çawa ye?” Berê jî ji bûkan re digotin: “Xwesî çawa ye?”
Nimêja wext, padîşahê li ser text
Nîsan bê serî, gulan bê pirnar naçe
Nîsan e çilka baranê bi kêsane
Pêlên mêran weka behr e
Pênc deqe sebir bike pênc sala bijî
Piranî mêranî betal dike
Qerto zozan e, kesek pê nizane
Qisan mekin kevir bi goh in
Qise tê ser qisê
Qîsexweşan ker dan guran
Qiz radibe teşiya dê digre, law radibe misasê bavê digre
Reş e bi xwediya xweş e
Rêviyê geriyayî ji şêrê veketî çêtir e
Serê ku nayşê dipêçe
Serê salê binê salê, Xwedê kurikê bide vê malê
Sewîrî dewirî
Sewurî, dewurî
Şîva gerokan tune
Teyr ji refê xwe naqete
Tirî li tirî yê reş mêze dike reş dibe
Tu ji ku yî, ‘ez hîna nezewujime’
Xuyê jinê ku pere tune be tê fehm kirin, yê mêr jî ku pere pir be tê fehm kirin.
Xûyê pîrê heya serî
Xûyê şîrê heya pîrê
Xwedî kir bi nanê xwe, berda canê xwe
Xwedyê mangê çu mala xwediyê keran got: “Ka dew”
Ya xwarinê xal û xwarzî, yê piştê ap û birazî
Yê dawiya koçê bimîne nagîhîje koçê
Yê dewlemend ku tiştekî dikirê jê re: “Serxêrê be” ku yekî feqîr tiştekî dikire jê re dibêjin: “Te ji ku hanî?”
Yê ku ji êşiyê here wê bi reşiyê keve, yê ku ji reşiyê here wê bi xweşiyê keve.
Yê ku meyweyan dipejrîne tav e
Yên ku derdên wan tunebin bila herin du jina bikin
Zar di gûyê zer de, bûk di fûta zer de terbiye dibe
Ziman leqo serî teqo
Zimanê xwe bibire cihê xwe bikire
Zivistanê bê orxan, havînê bê dew nabe