Husamettin TURAN
Ezidî inancında ve kültüründe saç, yalnızca estetik bir unsur olmanın ötesinde, kutsal bir anlam taşır. Bu kutsallık, Ezidî toplumunun inanç sistemiyle doğrudan bağlantılı olup, tarihsel süreçte çeşitli ritüel ve geleneklerle şekillenmiştir. Saçın özel bir yere sahip olması, Ezidîlerin kozmolojik inançları, kimlik inşası ve toplumsal aidiyet duygularıyla ilişkilidir. Bu bağlamda, Ezidî erkeklerinin saç örgüsü geleneği, özellikle Sincar bölgesindeki “Joanna” kabilesinde günümüzde de devam etmektedir.
Kuzey kabilelerine özgü olduğu belirtilen örgülü saç geleneği, Ezidî kültürünün kadim köklerine işaret etmektedir. Antropolojik çalışmalar, saç örgüsünün tarih boyunca çeşitli toplumlarda bir aidiyet sembolü olarak kullanıldığını göstermektedir. Bu bağlamda, Ezidî örgülerinin sadece estetik bir tercih değil, aynı zamanda bir kimlik göstergesi olduğu açıktır. Saçın kutsallığı, Ezidîlerin kesme, tarama ve bakım gibi ritüellerinde kendini göstermekte; bu pratikler, bireyin maneviyatını güçlendiren bir unsur olarak kabul edilmektedir.
Ezidîlik, yazılı kaynaklardan çok sözlü geleneklerle günümüze ulaşan bir inanç sistemi olduğundan, kültürel mirasın korunması ve aktarımı büyük ölçüde bireylerin geleneklere bağlılığıyla mümkün olmaktadır. Saç örgüsü geleneği de bu mirasın en önemli unsurlarından biri olarak değerlendirilmelidir. Günümüzde bazı Ezidî erkeklerinin bu geleneği sürdürmesi, modern dünyada kimliklerini koruma çabasının bir göstergesi olarak yorumlanabilir.
Antropoloji ve din çalışmaları bağlamında incelendiğinde, Ezidîlerin saç örgüsü geleneği, tarih boyunca karşılaştıkları zorunlu göçler, baskılar ve soykırımlara rağmen kültürel devamlılığı sağlama stratejilerinden biri olarak görülebilir. İnançları gereği saçlarına büyük önem veren Ezidîler, bu geleneği yaşatarak hem bireysel hem de kolektif hafızalarını diri tutmaktadırlar. Bu bağlamda, Ezidîlerin saç örgüsü geleneği sadece geçmişten gelen bir miras değil, aynı zamanda günümüzde Ezidî kimliğini sürdüren önemli bir semboldür.
Ezidilerde saçın kutsallığı ve örgü geleneği, kadim kültürlerinin en belirgin sembollerinden biridir. Sincar’daki “Joanna” kabilesinin bu geleneği sürdürmesi, Ezidî kimliğinin ve tarihinin ne kadar derin köklere sahip olduğunu gösteriyor. Örgüler, sadece estetik bir unsur değil, aynı zamanda Ezidî toplumunun kültürel hafızasını ve kimlik bilincini koruma aracı olarak da değerlendirilebilir. Bu gelenek, Ezidî kültürünün ne kadar eski olduğunu ve dış baskılara rağmen nasıl korunduğunu gösteren önemli bir mirastır.
Kaynaklar:
1. Açikyıldız, Birgül. “Ezidiler: Tarih, Kültür ve İnanç.” İletişim Yayınları, 2015.
2. Kreyenbroek, Philip G. “Ezidilik: Arka Planı, Gözlemler ve Metinsel Gelenek.” Avesta Yayınları, 2009.
3. Spät, Eszter. “Ezidiler ve İnançları.” Doz Yayınları, 2017.
4. Omarkhali, Khanna. “Ezidi Dini Metinleri ve Geleneği.” Kalan Yayınları, 2018.
5. Allison, Christine. “Ezidî Sözlü Kültürü.” Dipnot Yayınları, 2020.
