Seyîdxan Kurij – Duisburg
14î aşmê Hezîran de bajarî Almanya Duisburg de bi nameyî “Tarîxî nuştişî kirdkî, xebatê standardîzekerdişî û edebîyato modern yê kirdkî” yew konferans virazîyayî.
Na konferans hetî komelê KOMKAR ê Duiisburg ra amebî hedre kerdiş.
Konferans de rojnamewan / Nuştox Seyîdxan Kurij derheqî tarîxî nuştişî kirdkî (zazakî) û xebatê standardîzekerdişî de û Nuştox Ilhamî Sertkaya derheqî rewşê edebîyatî kirdkî yo modern de qisêkerd.
Qisêkerdişî akerdişî konferansa pey Seyîdxan Kurij verî xo namekerdişî kirdan sero, dima zî çimeyanî tarîx de şoxilnayişi qalanî kird, kirmanc, dimilî û zaza sero malumat da goşdaran. Seyîdxan Kurij va, “tarîx de heme çimeyî ewropî, yê ereban û osmanîyan wexto ke behsê kird, kirmanc, dimilî û zaza kenî, ziwanî înan sey yew lehçeyî kurdî û înan zî kurd hesibnenî”.
Seyîdxan Kurij cuwa pey alaqayanî kirdan û kurmancan sero, Hereketa Azadîya Kurdîstan de rolî kirdan sero, cayo ke ewro kird tede ciwiyenî, yanî cografyaya kirdan sero û eşîretî ke hem kurmancî , hem zî kirdkî qisêkenî sero malumat da.
No derheq de Seyîdxan va,” tarîx de ma qet raştî yew koxeyo beyntarê kirdan û kirmancan nînî, la heme serewedartişanî kurdan de kird estî û zafanê înan de zî yew cayo muhîm genî. Ancî hereketa entelektuelî ya seserre vîstan de roşnvîrî kirdan zaf aktîf bîy û ewro zî aktîf î”
Seyîdxan penîyî qisêkerdişî xo de derheqî xebatê standartkerdişî kirdkî de agahî da. Ey no qisim de behse awanbîyayişî “Gruba Xebatê yê Vateyî” kerd û kombîyayoşanî na grub, metodanî xebatê grûba Vate, kovara Vate û weşanxaneyî Vate sero malumat da hedreyan.
Seyîdxan va, “ heta yew ziwan standartt nêbo o ziwan de edebîyat nêbeno, sîîr, hîkaye, roman nînî nuştiş. Heta yew ziwan de zî edebîyato modern awan nêbo, o ziwan nêşkeno verd şîyero, nêşkeno cuyê xo biramno. No rid ra xebatê Grûba Vate yew xebata tarîxî ya”.
Qisêkerdişî Seyîdxan`a pey Îlhamî Sertkaya derheqî edebîyatî kirdkî de qisê kerd. Îlhamî vercue bi pêroyî edebîyatî sero, verdşîyayişî û vilabîyayişî ziwanan de rolî edebîyatî sero vînayê xo ard ziwan. Ey va, “ edebîyat ziwan verd beno, ziwan tamîr keno, newe newe qalan îcad keno û înan mîyanî cemat de keno vila, ziwan dano însanan heskerdiş. Her nuşte edebîyat nîyo, metnanî edebî de ganî yew estetîk bibo, yew neqişnayiş bibo”.
Îlhamî Sertkaya cuwa pey behsê edebîyato modern ê kirdkî kerd. Îlhamî va, “ se ke Seyîdxan zî qisêkerdişî xo de ard ziwan kirdkî zaf erey nusîyawo. Seranî 1900 de 2 mewlûd nusîyayî, la dewrî Cumhurrîyet de hema hema hetanî serranî 1975-76 kirdkî qet niameyo nuştiş. Nê serana pey tayê kesan kirdkî nuşto, la heta awanbîyayişî “Grûba Xebatê yê Vate” wertax, îmla, gramer û termînolojî çîn bi. No rid ra ez zaf qîmet dana xebatê Grûba Vate û nê emabzî ke na xebat kenî înan rê zaf spas kena. Bi rastê na grûb zaf xebata ercîyayî kena. Wexto ke ma biewnî edebîyato modern ê kirdkî ra, ma vînenî ke edebîyatî kirdkî xebatê Grûba Vate û neşirbîyayişî kovara “Vate” ra pey xurt bîyo, vila bîyo, hetta wendiş û nuştişî kirdkî naya pey vila bîya”
Îlhamî Sertkaya xebatê Grûba Vate û neşirbîyayişî kovara Vate sey yew ronenans name kerd. Îlhamî no derheq de vînayê xo îna ard ziwan, “ serranî 2000 ra pey kirdkî de yew ronenas dest ci kerd. Çunke xebata ke hetta nê serran ameybî kerdiş amê pêsero û xo vet meydan. Nê serana pey hinî xebatê kirdkî welat de bîyî vila. Naye de rolê “Vate” zaf gird a”.
Îlhamî penîyî qisêkerdişî xo de şîîr, hîkaye û romananî kirdkî sero vînayê xo ard ziwan. Ilhamî va, “ Nê serranî peyenan de 30 kîtab ra zaf kîtabî şîîran, ancî 30 ra zaf kîtabî hîkayeyan û hende 10 romanî ameyî neşir kerdiş. Ez eşkena vaje ke edebîyatî kirdkîyo modern yew sevîyeyo berz ra dest ci kerd. Nika kirdk kî zaf eserî weşî, zaf eserî ercîyayê estî. Hema bi kîtabanî folklora pîya 200 kîtabî kirdkî estî. La wexto ke merdim ewnîyeno nê kîtaban ra merdim vîneno ke kîtabî ke bi qaîdeyanî îmla, gramer û termînoojîyê Vate ameyî nuştiş, nê kîtabî hetî ziwan û edebîyat ra yê bînan razaf erjîyaye yî”.
Qisêkerdişî Seyîdxan û Îlhamîya pey goşdaran pers pers kerdî û no derheq de vînayê xo ard ziwan. Mîyanî goşdaran de zaf kurmancî qisêkerdox zî bîy.
Nuştoxan îtya de kîtabî xo zî îmza kerdî.
