“Dersim 1937-38 Sözlü Tarih Projesi” çalışma ekibi, Dersim katliamının yaşandığı alanları ziyaret etti.
Aralarında Bochum Ruhr Üniversitesinden profesör, doktor, gazeteci, öğrenci, Almanya Türkiyeli Yazarlar Birliği Başkanı ve yöneticiler olmak üzere 18 kişi Dersim’e gelerek, 1937-38 yıllarında katliamın yaşandığı alanları inceledikten sonra katliamda hayatını kaybedenlerin mezarlarına ziyaret gerçekleştirdi.
1937-38 yıllarında Dersim’in birçok yerinde yaşanan katliamda binlerce insan hayatını kaybetti, binlercesi ise çeşitli illere sürgün edilerek büyük travmanın yaşanmasına neden oldu.
2008 yılında Avrupa’daki Dersimliler “Dersim 1937-38 Sözlü Tarih Projesi Komitesi” kurarak katliam tanıklarını kayıt altına almak için başlattığı çalışmalar devam ediyor.
“Dersim katliamı ile ilgili düşüncelerimiz, Dersimi görünce somutlaştı”
1937-38 Sözlü Tarih Projesi, Alman toplumunun Dersim toplumunu tanımasını ve Dersim katliamında neler yaşandığı Alman üniversitelerinde yer almasını amaçlıyor.
Proje gezisi kapsamında, katliam alanlarından biri olan ve 70 kişinin katledildiği Dersim merkeze bağlı Heniyê Dızdu(Hırsız Çeşme), Derê Meyitu(ölü deresi) mevkiinde bulunan alana ziyaret gerçekleştiren projede yer alan Alman ekip, Dersim katliamı ile ilgili düşüncelerinin Dersim ziyaretiyle somutlaştığını ifade etti.
.jpg "Foto: Ali Haydar Gözlü / Rûdaw")
“Alman toplumu ve diğer toplumlara burada olanları hatırlatmak istiyoruz”
Rûdaw’a açıklamada bulunan 1937-38 Sözlü Tarih Projesi Direktörü Bochum Ruhr Üniversitesinden Doç. Dr. Christian Gudehus şunları söyledi:
“Bu proje bir dokümanter projesi, bu projede yapılan söyleyişiler ana dille yapıldı. Bu dil pek çok insan tarafından bilinmeyen az insan tarafından bilenen bir dildir. Bu projenin amacı Alman toplumuna ulaşmaktır. Almanya’da Dersim çok fazla tanınıyor. Almanya’da grupları birbirinden ayırt etmek hangilerinin Türk olup olmadıklarını ayırt etmek kolay değil. Projenin amacı bizim de daha duyduğumuz gibi bunu hatırlatmak ve unutulmasını engellemek. Alman toplumuna ve onun üzerinden de diğer topluluklara burada ne olup olmadığını hatırlatmaktır. Biz bu kayıtları ana dilden transkriptlerini yapıyoruz. Türkçe ve Almancaya çeviriyoruz. Türkçe çevirilerini de önemsiyoruz çünkü Türk toplumunun da bu videoları izlemelerini bu tanıkları dinlemelerini burada gerçekten ne olduğunu öğrenmelerini istiyoruz. 100 videonun önce yazılı hale getiriyoruz transkriptlerini yapıyoruz sonra bunların Türkçe ve Almanca çevirilerini yapıyoruz. Ve bunları online üzerinden bir arşive dahil ediyoruz. Bu arşiv de Almanya çapında dağıtıma alır. İnsanlar da buradan bu arşive ulaşabilir. Sanatçılar, bilim adamları, sıradan insanlar burada ne olduğu konusunda ilgi duyanlar buradan ulaşarak araştırma yapabilirler. Bu projeyi sadece 38 ile sınırlı değil aynı zamanda Dersim’in bölgesinin dili, inancı, kültürü ve tarihi ile ilgili insanlar bu proje üzerinden bilgi edinebilirler.”
Proje çalışanlarından Ahmet Canpolat, “Topraklarımızda bunca insan öldürüldü ama dünya bu katliamdan habersiz ve kimse bilmiyor. Dersimliler dışında kimse çok duymadı. Türk milleti bile henüz bu meseleyi tam olarak bilmiyor. Ama biz istiyoruz ki 1938’de katledilenlerin sesini dünyaya duyurmak bu yüzden bu projeyi yaptık”diye konuştu.
“Katliam yerlerini gezerken ağladım”
Projenin Alman çalışanları da Dersim katliamı ile ilgili duygu ve düşüncelerinin Dersim’de daha da somutlaştığını, katliam yerlerini gezerken gözyaşlarını tutamadıklarını ifade ediyor.
Bochum Ruhr Üniversitesi öğrencisi ve aynı zamanda da Dersim 1937-38 Sözlü Tarih Projesi çalışanı olan Viviane Bandyk, “Biz buradaki arkadaşlarla birlikte Dersim 38 projesinde çalışıyoruz. Dün Düzgün Baba ziyaret alanına gittik, çok duygusal bir yerdi kendimi çok özel hissettim. Pek çok yer gezdik katliamın yaşandığı yerleri gezdik. Söylemem gerekir ki çok duygusallaştım ve ağladığım yerler oldu. Çok etkilendim, Yaşar, Hüseyin ve Ahmet’in ne tür önemli işler yaptığına burada bir kez daha tanık oldum. Önceki zamanlara göre bu projeyi şimdi daha çok önemsiyorum” ifadesini kullandı.
Alexander Husenbeth, “Ne hissettiğimi ifade etmem gerekirse burada yerleri gezdik. Yaptığımız işin bir bağlantısını sağlıyoruz ve ne olduğu bittiği konusunda daha net fikirlerimiz oluşuyor. Gerçeğin açığa çıkması için bir sorumluluk hissettiğimiz düşünüyorum, burada ne olup bittiğini anlamak için bir sorumluluğumuzun olduğunu düşünüyorum ve bunu önemsiyorum. Yaşar ve Hüseyin’in enerjileri ve bu iş üzerine sürekli çalışmaları ve enerjileri bizide etkiliyor” diye konuştu.
“Dersim 38 katliamı Alman Üniversitelerinde”
Dersim 1937-38 Sözlü Tarih Projesi Yöneticilerinden Yaşar Kaya, “Biz 18 kişi Almanya Bochum şehrinden Dersim’e 1938 için geldik. Aramızda 3 profesör, 3 gazeteci, 6 Alman öğrenci 6 kişi de biz Dersimli var. 1938 Projesi için çalışanlar ile birlikte geldik. Burada profesör konuştu kendisi projemizin yöneticisidir. Biz Bochum Ruhr Üniversitesinde konuştuk. Bochum Ruhr Üniversitesinde kayıtları transkript yapıyoruz. Bunları Türkçe ve Almancaya çeviriyoruz. Bir üniversitede Berlin’de var. Bu Üniversitede oda bu videoları ve çevirileri sisteme yüklüyor. Yani 26 Haziran’da kayıtlarımız projemiz bittiği zaman Almanya’nın bütün üniversitelerinde bütün arşivleri herkes görebilecek çalışma yürütebilecekler. Henüz videolarımız hazırlamadık bittiği zaman 900 dakikalık birçok dile çevrilen mülakatlar herkese açılmış olacak ve araştırma yapmak isteyenler ulaşabilecek. Buda bizim için akademik olarak bizim için geniş bir pencere açacak” ifadesini kullandı.
