Dr. Mecid Heqî
Elî Xamineyî di heyama zêdetir ji 35 salên desthilatdariya xwe de weke rêberê Komara Îslamî ya Îranê, her dema ku biryar zehmet be yan jî berpirsatî hebe û erkê bi berpirsên din re veqetîne, destê xwe li berpirsiyarariyê şuştiye. Piştî êrîşa Îsraîlê ya li ser Îranê gelek kes meraq dikirin gelo dê Îran bersiva êrîşa Îsraîlê bide yan na. Xamineyî gelek caran gefa tolhildanê xwariye û bajarên Tel Avîv û Îsraîlî bi erdê re xwariye.
Piştî êrîşa roja Şemiyê 26 Cotmeha 2024 ya ser binkeyeke leşkerî û berevaniya esmanî ya Îranê, rejîma Îranê hewl da ku bûyerê kêm bike, da ku bersivê nede. Bêdengiya destpêkê ya fermandarên pasdarên Şoreşê û rayedarên rejîmê, bi taybetî daxuyaniya Wezareta Derve ya Îranê piştî êrîşê, vê yekê xurtir kir ku dibe ku Îran niyet neke bersiva êrîşa Îsraîlê bide û şerê Îran û Îsraîlê bi aqilane kontrol bike.
Lê gotinên Xamineyî yên roja din atmosfereke gumanê di nav rayedarên rejîmê de çêkir. Xamineyî bi eşkere behsa tolhildana li dijî Îsraîlê nekir. Li şûna wê, top avêt qada Lijneya Ewlekariya Bilind û dewletê biryar spartin wan.
Eger Konseya Bilind a Ewlehiya Neteweyî ya Îranê û dewlet biryara bersivdayîna Îsraîlê bidin, Îran wê bi Îsraîl û Amerîkayê re şer bike. Xamineyî dê di pêşerojê de xwe ji berpirsiyariyê dûr bixe û got, ev biryara desthilatdariyê ye û ti rola wî tune ye. Ger biryar neyê dayîn, Xamineyî ji alîgirên xwe yên tundrew re dibêje ku ew ne dewlet e ku biryarê dide, wekî din ew amade ye ji bo têkbirina Îsraîlê şer bike.
Xamineyî her tim di demên dijwar de karbidestan sûcdar dike û xwe ji xeletî û berpirsiyariyan dûr dixe. Ti carî bêyî destûra wî biryar û berpirsiyarî nayên dayîn û nayên cîbicîkirin. Rêberê Komara Îslamî di hemû warên kar û barên dewletê de destêwerdanê dike û berpirsiyariyê qebûl nake. Li gorî destûra bingehîn a Îranê, berpirsyariya ragihandina şer û aştiyê li gel welatekî din, dikeve stûyê rêberê xwe de, lê Xamineyî hewl daye ku ji her du aliyan re cihekê ji xwe re çêbike ku ji berpirsyariyê birevin. Xamineyî beriya niha jî çalakiyên bi vî rengî nîşan dabûn. Di sala 2018’an de jî, piştî xwepêşandanên li ser bilindbûna nirxê benzînê ya ji nişka ve ku zêdeyî 1500 xwepêşanderan jiyana xwe ji dest dan, parêzbendiya xwe ragihandibû. Dema ku Donald Trump biryar da ku Dewletên Yekbûyî ji Peymana Bazirganiyê vekişîne, wî heman tevger nîşan da. Xamineyî got ku ew di destpêkê de li dijî peymanê bû lê ku “rayedaran” guh neda hişyariyên wî. Her kes dizane ku bêyî destûra Xamineyî tu biryar nayê dayîn û bêyî erêkirina wî tu peyman nayê îmzekirin. Beriya destpêkirina hikûmeta Rohanî di serdema Ehmedînejad de, danûstandinên Bazirganiyê bi awayekî veşartî li ser biryara Xamineyî dest pê kirin, piştre Hesen Rohanî û Mihemed Cewad Zerîf bi destûra wî bi Amerîkayê re hevdîtin pêk anîn û di hemû qonaxên hevdîtinê de ji Xamineyî re ragihandin.
Nimûneyên jorîn nîşan didin ku çawa Xamineyî di demên hestiyar û biryarên dijwar de ku dibe ku piştre ji çavê rejîmê bi ser nekevin û karibe berpirsên xwe mehkûm bike û xwe wek alîgirê mafên gel nîşan bide, xwe ji berpirsyartiyê digre.
Piştî êrîşa Îsraîlê ya 26ê Cotmehê ya li ser Îranê, Xamineyî bi hêza nifûza Îsraîlê hesiya û biryara “tolhildanê” spart Encumena Bilind a Asayişa Netewî ku hemû endamên wê ji aliyê Xamineyî bi xwe ve hatine destnîşankirin. Ji ber vê yekê, di dawiyê de li ser wî ye ku biryarê bide ku êrîşî Îsraîlê bike yan na, lê bi vî awayî Xamineyî dixwaze xwe ji berpirsyariya encamên wê biryarê dûr bixe.
KM
