VİDEO – Bir Dilin Ölümü

Özel Haber/ Mümin AĞCAKAYA

TİGRİS HABER – Bir dilin gelişimi ve görünürlüğü için dijital medyanın etkisini, risk altında bulunan Zaza’canın dijital medyada ne kadar yer aldığını sorgulayan ‘Zazakî News’ kurucusu gazeteci Enver Yılmaz Wêjegeh Amed(Amed Kültür Evi)’de düzenlenen etkinlikte konuştu.

Unesco’nun son yıllarda yayınladığı raporda, yok olmakla yüz yüze kalan diller arasında sayılan Zazaca’nın da bulunduğuna dikkat çeken Enwer Yılmaz; “ UNUSCO’nun raporunda Türkiyede ölümle karşı karşıya bulunan 18 dil içerisinde ne yazık ki Zazakî de var.” Diye konuşan Yılmaz Zazaca’nın; “Bingöl, Dersim, Diyarbakır merkezli 5-6 milyon insanın konuştuğu bir dil.” Bu kadar nüfusun konuştuğu dilin yaşaması ve yaşatılmasına dikkat çekti. Gazeteci Enwer Yılmaz, 2023 yılında ‘Zazakî News’ adıyla bir internet haber sitesi kurduklarını ve kısıtlı imkânlarına rağmen yayınlarını sürdürdüklerini anlattı.

Yılmaz; “Zazaca yayın yapan bir kanal yok. Günlük çıkan bir gazete yok. Zazaca yayın yapan bir yayıncılık yok. Sadece Zazaca müzikler yer alıyor. Bunu da sevenler dinliyor. Bu yeterli değil. Bir dilin kalıcı ve kendini var edebilmesi için öncelikle görünür olması gerekiyor.”

Bu konuda Zazalar için de eleştirilerde bulunan Yılmaz; “ Zaza topluluğu içinde kendi ana diline karşı muazzam bir umursamazlık var. Sosyal medyada dijital platformlarda yeterli yer almıyor ama insanlar da buna çok ilgi duymuyor. Halbu ki, bir dil kimliktir, tarihtir, kültürdür. Tarihten bu yana atalarımızın taşıdığı kültüre, kimliğe, dile sahip çıkılması gerekiyor. Ama Zazalar da dillerini hızlı bir terk ediş var. Son yapılan araştırmalara göre Türkiyede yaşayan Zazaların %15’i dilerinde konuşabiliyor. %85’i çoktan terk etti. Zazakîyi konuşan %15’lik grubun yaş ortalaması da 25’in üstünde yani 25-60 yaş arası konuşuluyor. 25 yaşından aşağısı gençler ben anlıyorum, konuşamıyorum modunda . Çocuklar ise hiç konuşmuyor. Bu gün Diyarbakır’da Zazaca konuşan bir çocuk bulamazsın. Dilin taşıyıcıları, kültürün taşıyıcıları çocuklar ve gençlerdir. İleriki zamanlarda yaşlı kesimin yaşamını yitireceği göz önünde bulundurulduğunda geride kalanlar bu dile hiçbir şekilde sahip çıkmayacaklardır.”

“Bir dilin ölümü bir kültürün ölümü çok acı bir şeydir. Bunu politik bir şey olarak söylemiyoruz. İnsani ve vicdani bir durumdur. Zazalar dillerine sahip çıkma, dillerini koruma refleksi gösteremiyorlar. Hatta gün geçtikçe Zazakî eriyor.”

Enver Yılmaz kimdir?

1980 doğumlu olan Enver Yılmaz Diyarbakır’ın Sur ilçesinde dünyaya geldi. 2010 yılından gazetecilik hayatına başlayan Enver Yılmaz, Zazaca’nın içinde bulunduğu durum kendisini bu alanda gazetecilik yapmaya yöneltmiştir.

Uzun yıllar kendi ana dilinde habercilik faaliyeti yürüten Yılmaz, çeşitli gazete, dergilerde yazarlık, TV’lerde TV de editörlük ve program yapımcılığı yaptı. Uzun bir süre Podcast Kurdî için Zazaca Podcast içerikleri üretti.

Yazdığı öykülerle ve yaptığı haberlerle ödüller de alan Enver Yılmaz’ın ‘Ti Dejeko Bêwayîr î’ ve ‘Bena Hol’ ve “Warway” isimli üç hikâye kitabı bulunmaktadır. Diyarbakır’da Zazakî News projesini hayata geçirdi.

TH