Roportaj: Seyîdxan Kurij
Resam Adîl Bazencîr Çolîg di ameyo dinya. Yi mektebo verîn, yê orte û mektebî mamostatî Çolîg di wend. 1974 Adîl Bazencîr Fakulteyî Perwerde yê Gazî qedna û Zaningehî Anadolu di lîsansî xwi kerd temûm. Yi Zaf bajar û qezayan di mektebanî dewlet û yê hususî di mamostatîye hunerî kerd. Nika zi wi Mersîn di karê xwi yê hunerî rûmnena.
Seyîdxan Kurij: Ti çi wext û senî dest bi viarştişî resiman kerd?
Adîl Bazencîr: Wexto ki mi dest wendişî mektebî kerd, sey zafê ûmbazûnî xwi mi zi tirkî nizûnayêni. Mexlîmûn ders dayêni, la mi qalkerdisî yin ra tiway fûm nikerdêni. No rid ra mi pelûnî defterûnî xwi di resim çîz – vîz kerdêni. Cuwa pey mi dîy ki inî çîz – vîzûn ra çîyî rind vecîyayî werte. Ûmbazî mi zi inî resimûn mi qayîl bînî. Bacê mereqî mino resim viraştis hêna bi zaf. No ridra mi zaningeh di qisimî resimî tercîh kerd û qisimî hunerî wend.
Seyîdxan Kurij: Cemaat ma di resim viraştiş zaf edet nêbi, her wendoxî waştêni muhendîs bo, doktor bo, çi tu motîve kerd ke ti resiman virazî?
Adîl Bazencîr: Cemaatî ma di tercîhî qicûn hêna zaf dadî- babî yin tespît kenî. Cemaatûnî bindest û tepîya mendayûn di sebebî tercîhûn sosyal – ekonomîk o. Yew zi cemaatûnî mihafazakaran di verba hunerî yew red kerdiş esto. No rid ra hêna zaf doktorey, muhendîsey, mexlimey yena tercîh kerdiş, çunke inî gûrûn qezencî yin etso, însan eşkenî pê pere qezenc bikerî û xwiserîyê xwi yê hetî ekonomîk bigirî destî xwi. Welatî ma di halî hunerî û hunermendûnî cîya yo, wexto ki tu waşt hunermend bîy, ti rîsk genî. Mi resim viraştiş ra zaf hes kerdên. Wexto ki mi qisimî resim qedna, mi sey mexlimî resim dest bi kar kerd. Nê sebebûn ra ez resim virazena.
Seyîdxan Kurij: Ti senî resiman virazenî? Yanî malzemeyî tu çiko? Ti eşkenî merhaleyanî resamê xwi sero ma agahdar bikî? Yanî kam merhaleyan ra vîyartî? Tu verî senî resim viraştenî? Nika senî resiman virazênî?
Adîl Bazencîr: Ez hêna zaf vîr ra xebatûn virazena. Temayî resimûnî mi duarmareyo ki ma tede ciwîyenî yî, hedîseyî ki ma ciwîyayî yî û bîyayeyî sosyal û sîyasal î. Hunermend wexto ki çî ard meydûn, eşkeno xwi verd bero. Hunermendî verî duarmareyî xwi yo nizdî di, bacê welato ki tede ciwîyenî di û cuwa pey çapî dinya di yanî bi yew vînayeyo evrenî xwi nîşûn dûnî. Îta di ez wazena vacî ki gereka hunermend hem mintiqayî, hem netewî, hem zi evrenî bo. Ez zi xebitîyena ki ina rota di yo rîye ra şîyerî.
Seyîdxan Kurij: Kurdan di yew tradîtsîyonû (gelenek) resim esto? Yew hunermendo kurdo hemdem eşkeno çimeyanî tarîxî yê kurdan ra îstîfade biko û înan sero hunerî xo verd bero?
Adîl Bazencîr: Semedo ki hunermend bieşko xwi îfade biko, bireso yew serkotişo netewî û evrenî, qîmetûnî xwi yê otantîk bero biresno warî evrenî, gereka o cemaat ki wi tede ciwîyeno, o cemaat azad û serbest bo. Taye faktorî ki yo cemaat di tradîtsîyonî hunerî ûnî meydûn estî. Inî faktorî bawerîyeya dînî ya, halî perwerdeyî û aborîyê cemaat a.
Kurd yo mileta qadîm a. Kurdûn zi destanê Gilgamiş ra nat sey Kawa yo Asinkar, Mem û Zîn, Sîyebend û Xecê destanî înan û sey Feqîyê Teyran, Evdalê Zeynikê şaîr û dengbejî yin estî. Inî qîmetî kurdûn yê utopîk î. Yo hunermendo hemdem eşkeno inî qîmetûnî utopîk ra û cografyaya kurdan ya gird ra xwi wîye biko.
Seyîdxan Kurij:Huner semedê xwi îfade kerdişîya yo hacet o, gelo hunerî resîm semedê xwi îfade kerdişa hol yo hacet hesibyeno?
Adîl Bazencîr: Vero ki nuşte îcad bo,însanan çîyî tebîet bi resimûn ardênî zûn, inî resim bacê bîyî sembol û îna zûnî nuştiş ame meydûn. Cîya cîya cografyayî dinya di cîya cîya cematûn alafabeyî xwi îcad kerdî û zûnî xwi yê nuştiş ard meydûn. Na pêvajo tarîxî medenîyetûn di, verdşîyayişî cemaat di zaf muhîm yo ca girot. Cuwa pey qisimûnî resim, heykel, tîyatro û muzîk di zi verdşîyayişî muhîm bîy û heta ruejî ma amey: Îna yo vînayeyî hunerîyo hemdem vecîya werte. Hettûn dinya bibo teknolojî verd şîyero, hunerî di meyilî estetîk cîya cîya vecî vernîye ma.
Seyîdxan Kurij:Zafê resaman mitolojîya zaf alaqadarî, benatey mîtolojî û resim di çi alaqa esta?
Adîl Bazencîr: Mîtolojî, bîyayişî û mehnayî mîtûn sero xebityeno. Sonikî şarî bi yo şeklo tradîtsîyon bi tesîrî hezo heyalî şekil bedilnenî û yo vatişî yino alegorîk esto. Inî sonikî hafizay cematt di ca genî. Hunermendî bi şoxilnayişî temayûnî mîtolojîk yê cemaat xwi, bi hetî vînayiş û eşnawitişa estetîze kerdişî yin, yo hafizaya cemaatkî vecenî werte. Zûn ardişî mîtolojî di zûno tor tesîrin zûnî hunerî yo, no ridra hunermendî zaf ray sarê dûnî inay ri.
Seyîdxan Kurij:Zafê hunermendî kurd bê alaqayê ra gere kenî, gelo kurd çiqas alaqa myecnenî hunerî resimî? Ti eşkenî no derheq di se vacî?
Adîl Bazencîr: Fûmkerdişî hunerî û hunermendî sevîyeyî fûmkerdisî estetîk yê cemaat a giredaye yo. Yo cematt hetî sosyal – ekonomîk a, hetî perwerdebîyayişa çiqas verd şîyero, fûmkerdişî yi yê hunerî ehend zyêd beno û hunerîya alaqayî yi bena zaf. Ez semedo ki bieşkî xwi cemaatî xwi di bidî sinasnayiş, hewl dûna ki hêna zaf eseranî xwi biresnî yin.
Cemaatî kurdan bi pêroyî biney mihafazakar o. Tayê qisimî hunerî (resim, heykel) sey gune yenî hesibnayiş. Ini ridra kurd inî hunerûn ra dur vindenî. Cemaat ma di çend kes estî ki eseranî hunerî kenî koleksîyon? Çend hunerheskordoxî ma estî? Sponsorî hunermendan estî? Kam îdareyo mehallî yê kurdan yo komxebatê hunermendûn organîze kerda? Ez no het ra ûnîyena alaqayê cemmat ma û hunermendûnî kurd ra.
Seyîdxan Kurij:Ti Tirkîye di her wext sergîyan akenî, sey yew kurd çi problemî tu estî?
Adîl Bazencîr: Zûnî hunerî evrenî yo. Yo cemaat di semedî inî zûna tehemul çînye bo, o cemmat di merdim nişkeno behsê demokrasî û heqî merdimûn bikero. Wexto ki ma pê kamîye xwi ya vecîyenî werte, kêm bo zi ma biney diskrîmîne benî.
Seyîdxan Kurij:Ti xercî resim yewna warî huner di tiway kenî?
Adîl Bazencîr: Ez biney muzîk di meşgul beno, biney saz cînena.
Seyîdxan Kurij: Ti eşkenî alaqayê benatey polîtîka û hunerî sero fîkîrî xwi vaci, vînayê hunermendî yê polîtîk hunerî yi sero çiqas tesîr keno?
Adîl Bazencîr: Yo karî hunerî zi iniyo ki persûnî cemaat sero vindero, inî persûn bîyaro zûn. Huner bi peroyî mihalîf o. Dinya ra ûnîyayişî hunermendî, vînayê sîyasî yê hunermendî no cîhet di hunerî yî sero zi tesîr keno.
Not: No roportaj kovarê “VATE” hûmarê 43. Ameyo neşir kerdiş.
Adil Bazencir Küzey Kürdistan` ın Bingöl şehrinden dır. O uzun yaman liselerde resim öğretmenliği zaptıktan sonra kişisel resim sergileri açmaya başladı. Adil Bazencir’ ın son sergisi Ziraat İstanbul Tünel Sanat Galerisi’nde 6 Nisan 2015 günü açıldı. Bu sergi 1 ay açık kalacaktır. Biz bu vesile ile resam Adil Bayencir ile sohbet ettik. Ünlü ses sanatçısı Mahsun Kırmızıgül Adil Bazencir’ ın kardeşi dir.
Röportaj: Seyîdxan Kurij
Resam Adil Bazencir, İlkokula başladığım da çoğu arkadaşım gibi bende Türkçe bilmiyordum.
Seyîdxan Kurij: Kendinizi okuyucularimiz için tanıtabilirmisiniz?
Adil Bazencir: Bingöl de doğdum . İlk, orta ve Öretmen okulunu Bingöl de tamamladım.1974 yılında Ankara Gazi Eğitim Enstitüsünü bitirdim. Anadolu Üniversitesinde lisans tamamladım. Anadolu’nun değişik il ve ilçelerinde, özel eğitim kurumlarında sanat eğitmenliği yaptım. Emekli olduktan sonra yaşadığım kent Mersinde sanat çalışmalarına devam etmekteyim.
Seyîdxan Kurij: Ne zaman nasıl resim yapmaya başladınız?
Adil Bazencir: İlkokula başladığım da çoğu arkadaşım gibi bende Türkçe bilmiyordum. .Öğretmenlerin anlattıklarını anlamakta büyük zorluk çekiyordum bunun verdiği sıkıntı ile defterlerimin aralarına resimler karalamaya başladım, bu karalamalarda iyi şeylerin çıktığını fark ettim, arkadaşlarım da yaptıklarımı beğeniyorlardı…
Sonraki yıllarda resim yapma merakım daha da arttı .Üniversitede Resim bölümünü tercih ettim,sanat eğitimi aldım.
Seyîdxan Kurij: Bizim toplumda resim yapmak resam olmak pek revaşta olan bir şey değildi, öğrenciler daha çok doktor, mühendis, öğretmen olmak isterlerdi, sizi resim sanatı ile ilgienmeye sevk eden motivasyon ne idi?
Adil Bazencir: Bizim toplumuzda tercihlerimizi yapan ailelerimizdir genel olarak. Ezilen ,az gelişmiş toplumlarda bu tercihlerin nedeni sosyo ekonomik ve muhafazakarlığın sanata karşı retçi anlayışından kaynaklanmaktadır.Popülaritesi olan, Doktorluk,mühendislik,öğretmenlik vb . meslekler kazancı olan ekonomik özğürlüğünüzü sağlayan meslekler dir. Bizim ülkemizde sanata ve sanatçıya bakış farklıdır. Böyle bir seçim yaptığınzda risk alırsınız..Beni resim sanatına karşı motive eden Resim yapmayı çok sevmiş olmamdan kaynaklanıyor.Resim bölümünden mezun olduğumda Öğretmen olarak atamamın yapılabiliyor olmasının da etkisi var..
Seyîdxan Kurij: Nasıl resim yapiyorsunuz, resim yapmaya başladıktan bügüne kadar resim sanatındaki aşamalarınızı nasıl anlatabilirsiniz?
Adil Bazencir: Genelde bellekten çalışmalar yaparım , çalışmalarımın içeriği yaşadığımız çevre, tanıklık ettiğimiz olaylar ,sosyal ve siyasal etkileşimler olarak adlandırabilirim .
Sanatçılar ürettikçe kendilerini geliştirirler . Önce yakın çevre sonra yaşadığı ülke ve sonrada erensel bir yaklaşım ile kendilerini yansıtmaya çalışırlar. Bende bu çizdiğim rota da yol almaya çalışıyorum..
Seyîdxan Kurij: Kürtlerde bir resim geleneĝinden bahsedebilirmiyiz? Yada cağdaş bir resam icin Kurt tarihinde beslenebileceği kaynaklar konusunda ne soyleyebilirsin?
Adil Bazencir: Sanatçının kendini anlatabilmesi ,ulusal ve evrensel bir başarıyı yakalayabilmesi kendi otantik değerlerini evrensel boyutlara taşıyabilmesi için yaşadığı toplumun sosyo ekonomik ve kültürel anlamda yetkin ve özgür olması gerekir. Bir toplumun sanat geleneğinin oluşmasını etkileyen faktörler vardır.Dini inanç , eğitim ve ekonomik faktörler.
Dünyanın en kadim halklarından biri olan Kürt halkının da Gılgamış destanından demirci Kava’ ya ,Memo – Zin den Siyahmed ile Hece ye ,Fekiye Teyran dan Ebdale Zeynike ye kadar ve buna benzer birçok ütopik değerleri vardır.Çağdaş bir reşamın besleneceği büyük bir Kürt coğrafyası ve saydığımız bu ütopik değerlerdir.
Seyîdxan Kurij: Sanat sonunda insanin kendini anlatma aracidir. Resim sanati kendini anlatmak icin iyi bir arac midir?
Adil Bazencir: Yazının icadından önce ilkel insanlar doğadaki değişik varlıkları resim yolu ile anlatırlardı bu resimler daha sonraki uzun süreçte sembollere dönüştü ve bir yazım dili oluştu.Dünyanın farklı coğ -rafyalarında yaşayan topluluklar farklı alfabeler geliştirerek kendi yazım dillerini oluşturdular bu gelişme medeniyetler tarihine yeni bir çağ ve toplumların gelişmesine büyük ivme kazandırdı. Resim,Heykel,Tiyatro,Müzik vb .sanat dalları da gelişimlerini daha hızlı sürdürerek günümüz çağdaş sanat anlayışına kadar vardırdılar.Sanattaki estetik kaygı dünya var oldukça , teknoloji geliştikçe farklılıklarla karşımıza çıkacaktır.
Seyîdxan Kurij: Resamların bir kısmı mitoloji ile çok ilgililer, resim sanatı ile mitoloji arasında nasıl bir bağlantı mevcuttur?
Adil Bazencir: Mitoloji;Mitleri,doğuşlarını,anlamlarını yorumlayan,inceleyen bilim dalının adıdır.Toplumların geleneksel olarak hayal gücü etkisiyle biçim değiştiren alegorik bir anlatımı olan halk hikayeleri toplumun bellegine kazınır.Sanatçılar kendi toplumlarının mitolojik konularını işleyerek görsel ve işitsel anlamda estetik vurgular yaparak toplumsal hafızayı oluştururlar.Mitollojinin anlatımında en etkili dil sanat dilidir ,dolayısıyla sanatçılar buna sıkça başvururlar.
Seyîdxan Kurij: Sanatçıların çoğu ilgisizlikten şikayetçi dirler. Senin çalısmaların Kürtler arasinda nasıl değerlendiriliyor, şu anda Kürtlerde resim sanatı hangi seviyede dir?
Adil Bazencir: Sanatı ve sanatçıyı algılamanın kıstası toplumun estetik kavrayışındaki vardığı düzey ile ilgilidir,bu algının yaratılabilmesi için sosyo ekonomik gelişim düzeyi,eğitim seviyesi; anlamaya yorumlamaya yardımcı olur.Sanatımla kendimi toplumuma anlatabilmemin yolu onlarla daha çok yüzleşmekle ( eserlerimi onlara ulaştırmakla olur. Bende bunun çabasındayım.
Kürt toplumu genelde muhafazakar bir yapıya sahip.Sanatın bazı dallarına karşı (resim, heykel ) yaygın olan inanışa göre günah olarak kanıksanması nedeni mesafeli dururlar.Sanata ve sanatçıya olan ilgileri bu ölçüde değerlendirilebilir.Toplulumumuzda sanat eserlerini koleksiyon yapan kaç sanatsever var ,sanatçı sponsoru var mı? Hangi yöresel Kürt idaresi Kürt sanatçılardan oluşan bir çalıştay yapabiliyor.Kürt sanatçılarına olan ilgiyi bu anlamda değerlendiriyorum.
Seyîdxan Kurij: Turkiye`de de sergiler açıyorsun. Bir kürt sanatçısıi olarak her hangi bir problem yaşiyormusun? Yada Kürt sanatçısına tahamul etme sınırı nereye kadar dır?
Adil Bazencir: Sanatın dili evrenseldir bu dile tahammül edilmediğinde o ülkede demokrasiden ,insan hak ve bahsedilemez.Gerçek kimliğinizle ortaya çıktığınızda cılız da olsa ötekileştirme her zaman söz konusu olabiliyor.
Seyîdxan Kurij: Resim dışında sanatın başka bir dalı ile ilişkin varmı?
Adil Bazencir: Biraz Müzik ile ilgileniyorum. Kendimi dinlendirebilecek kadar bağlama çalıyorum.
Seyîdxan Kurij: Sizin bir amaca oğlunuz babanız için, Çerkez Amcam dengbej idi, onun bu yeteneği her oğluna ayrı ayrı yansıdı, Mahsun Kırmızıgül ses sanatçısı oldu, Adil resam oldu, diye yazmıştı. Sizdeki bu sanatçı yanın genetik bir yanı var mı? Babanızın dengbejliği size üzerinizde nasıl bir etki yaptı?
Adil Bazencir: Babamın dengbej olduğu bilgisi yanlış bir bilgi veya size yanlış aktarılmış.Kürtçe mevlidi güzel okurdu.Başı ,dişi ağırdığında acısını bastırmak için inceden kasideler okurdu,temiz bir sesi vardı..
Seyîdxan Kurij: Politika ile sanat arasındaki ilişki konusunda ne söyleyebilirsin? Sanatçının politik görüşünün sanatı üzerinde nasıl bir etkisi var?
Adil Bazencir: Sanatın bir işlevi de tolumun sorunlarını irdelemektir, genelde muhalif bir rol üslenir. Sanatçının dünyaya bakışı, siyasi görüşü sanatını bu yönde etkiler.
Kaynak: Rûdaw Internet sitesi
