Siddik BOZARSLAN
Piranîya sîyasetvanên bakurî naxwazin fam bikin û bibînin ku Sistema Ankarayê, dagirkerê welatê me ye û organa herî mezin ya vê sistemê TBMM bixwe ye. Sîyasîyên ku vê helqeya sistemê naxwazin bibînin, wan ferq nekirine ku welatevînî û kurdevînîya xwe radestê (teslîmê) Ankarayê kirine û her ku diçe ew ji nasnameya welatevînîyê dûr ketine û dikevin. Bi tabîreka dî kurdevînî û niştîmanevînîya aktorên sîyasî ku TBMM meşrû dibînin (ev jibo Şam û Tahranî jî weha ye); bi awayek ew dikevin nav helqeya parastina sistema Ankarayê û dibin natorvanên wê sistemê.
Van karikatoran hewqas bûne sosret ku car caran gilîyên natorvanên gund dikin da ku xisarê didin milet û herêmên xwe. Qet çavên van karikatoran nabînin ku sistema natorvanîya gund, di bin fermana sistema natorvanîya TBMM da dixebite û fermanan ji wir distîne. Bi taybetî di prazeya 50 salên dawîyê yên van aktoran da gelek numûneyên rezaletê hene ku mirov dikare bi wan hem bikene û hem jî bigirî. Ji vir 120- 130 sal berê jî rewşa Alayên Siwarî yên Hamîdîyê û Meclisa Bab-î Alî ya Stanbolê kêm zêde dişibê rewşa îroyîn. ”Sîyasîyên Kurd” li paytextên dagirkeran sondê dixwin ku ew tirk in, hebûna nasnameya xwe ya neteweyî înkar dikin û bi sondxwarinê ve wê dipejirînin. Ev jî li dinyayê jibo her însanî heqareteka herî mezin e. Ez di beşê ”Şola Demokrasiyê” da li ser wê rawestîyame. Di çarçoveya zimên da çend madeyên jibo zimên li jêr in.
Destûr M. 3: ”Dewleta Tirk, tevayîyek e ku bi netewe û welatê xwe ve nayê perçekirin. Zimanê wê tirkî ye… ” Madde 12: ”Her kes ji bil zimên, nejad, cinsîyet, fikrê sîyasî, bawerîya felsefê, cudayîya dîn û mezhebî were nihêrtin, ew li pêşberî qanûnê wekhev in. Ji tu şexsek, malbatêk (aile), zumreyek û çînek (sinifek) ra îmtîyaz nayê naskirin.” Madde 42: ”Ji bil tirkî çi ziman, di avahîyên perwerde û hînkirinê da wek zimanên dayîkê ji hevwelatîyên tirk ra nayê hînkirin û perwerdekirin…” Madde 54: ”Her kesek ku bi hevwelatîyê ve girêdayê dewleta tirk e, ew tirk e. Zarûkê bavekî an dayîkeka tirk, tirk e. Zarûka ku ji bavekî bîyanî û dayîkeka tirk be, hevwelatîya wê bi qanûnê tê tespîtkirin.” Madde 66: ”Hemî kesên ku bi hevwelatîyê ve girêdayê Dewleta Tirk in, ew tirk in. Zarûkê / a bavekî tirk ango dayîkeka tirk, tirk e…”(KMND)
2.Hin numûneyên Komara Tirk ên qirkirin, tunekirin, înkar, qedexe û derewan!
Dîroka Komara Tirk û Împaratorîya Osmanî, dîroka qetlîam, surgûn û êş û derdên qewimîne, ku ji wan teda û zulm peyda bûne. Çend numûneyên ku berîya Komara Tirk qewimîne ev in:
Qetlîamên ermenan ku di salên 1894-1897 û dema Sultan Abdulhemît 1904; Qetlîama ermenan ya1909an li Adanayê, qirkirina rûman ya 1913-1914an, qirkirina ermen û suryanîyan ên 1915-1918an, qirkirina Pontus-Rûm ya 1921ê û mecbûrîyeta guharîna nufûsê ya 1924an. Bi van qetlîam û surgûnan yên dawîya sedsala XIX nufûsa Îsewîyan ji %30 dakete xwarê bûye %2. Yanê di navbera 30 salan da %28ê nufûsa xiristîyanan ji herêmên wan wenda bûne, bi awayeka dî ew tune bûne, qir bûne. Li gora jimareya nufûsê ya sala 1927an, nufûsa yên nemusulman %2,8 bûye. (F. Dündar, Türkiye Nüfus Sayımlarında Azınlıklar, İstanbul: Doz Y. 1999, s. 138)
Lê di lîsteyê da, em rastê surgûna kurdan nayên ku derdora 200 hezarî zêdetir in û ew ji alîyê rêbirîya Îttîhat- Terakkîyê ve di 1916an da jibo Anatolyê hatine rêkirin. Ew surgûn wer hatîye pilankirin ku nufûsa kurdên ku li herêmên Anatolyê hatine belavkirin jibo nav tirkan, divê navbera %5 û %10 bibûya da ku ew di nav tirkan da werin helandin. Li gora lêkolîna Garo Sasunî jî li herêmên Serhedê di navbera salên 1914- 1918an da 500 hezar kurd berze (winda) bûne. Kes nizane çi qas ji wan hatine kuştin û çi qas ji wan revîyane ango surgûn bûne. Lê nufûsa wan nîv milyon kêm bûye. (Garo Sasunî, Kurd Ermeni Ilişkileri…. )
Tespîta Şevket Süreyya Aydemir jibo demografîya Dewleta Osmanî ya 1878-1908:
Tirk 12.5000.000
Ereb 6.000.000
Arnavut 700.000
Rum 2.000.000
Bulgar 700.000
Sirp 700.000
Ermenî 1.250.000
Kurd 1.250.000
Tevayî (yekûn) 25.100.000
(Şevket Süreyya Aydemir, Enver Paşa Cilt I (1860-1908), Makedonya´dan Orta- Asya´ya, Remzi Kitabevi, İstanbul1970, s.330)
Wer xuya dibe ku ev listeya ku Ş. S. Aydemir ji dewletê girtîye, ne lîsteyeke rast e. Ji ber ku gelek çavkanî dibêjin ku di qetlîamên ermenan da 2 milyon ermen ji holê hatine rakirin ku ew reqem û lîsteya vê reqemê li hev nayên. Lê digel vê rastîyê jî di pêkanîna politika wan qetlîaman da, 2 milyon rum û 2 milyon ermen ji cîuwarên xwe hatine dûrxistin ku piranîya wan hatine kuştin û mîqtareke biçûk revîyane û her weha ji mirinê xilas bûne.
Heman bûyerên hovîtîyê di dema Komara Tirk da jî berdewam bûne; lê kurd jî ketine nav helqeya qirkirin û surgûnê. Bûyerên ku tufanan bi xwe ra anîne serê kurdan wek 1919- 20 Koçgirî, 1925 Şêx Seîd, 1927-30 Agrî û 1937-38 Dêrsim, çend ji wan numûneyan in. Surgûna Ermenan jibo Surîye an Stanbolê ya piştî 1927an; 1934 Pogroma Yahûdîyên Trakyayê; 1942 bicîkirina Baca (vergu) Hebûnê; Pogroma Yahûdî, Rum û Ermenan ya 6-7ê îlona 1955an; surgûna Rum ya 1964an; Derbeya Eskerî ya 1980yî û êşkence, kuştin û îdamên wê demê û kuştinên qesas nedîyar (faîl-î meçhûl) ên salên 1990î ku jimareya wan qasî 17.500 kes in û hemî kurd in.
