Îro 97emîn salvegera destpêka Tevgera Kurd a bi serokatîya Şêx Seîd efendî ye
Tevgera Kurd a bi serokatîya rêberê milî, olî û civakî yê Kurd Şêx Seîd di roja 13.02.1925an destpêbibû.
Serîhildan û Tevgera Kurd a bi serokatîya Şêx Seîd, li dijî sîyaseta Dewleta Tirkîyeyê ya tune hesibandin û tune kirina miletê Kurd; nîşan û sembola rûmet û hebûna miletê Kurd bû, nîşana daxwaza azadîyê ya gelê Kurdistanê bû.
Amadekarê Tevgera Kurd a 1925an Teşkîlata Azadiyê(Komîteya Îstîklalê) ye, ku serokê wê Xalid Begê Cibrî bû.
Teşkîlata Azadiyê amadekarîya xwe dikir da ku di Newroza 1925an, di roja 21ê Adara 1925an de, li Bakurê Kurdistanê serîhildanekê destpê bike.
Dewleta Tirkîyeyê bi vê amadekarî û xebata sîyasî, leşkerî, civakî ya jibo serîhildaneke berfireh ya Teşkîlata Azadîyê ya ji bo Azadîya Bakurê Kurdistanê hesîya.
Dewleta Tirkîyeyê, jibo rê li ber vê serîhildanê bigire, di cotmeha 1924an de ewilî Yusuf Ziya Beg ê ku yek ji rêvebirê Tevgera Azadîyê bû girt, paşê jî di 20ê çileya pêşîna 1924an de jî Xalid Begê Cibrî girt. Dewleta Tirkîyeyê herdu rêberên Kurdan şandin Hefsa Bedlîsê. Di eynî wextê de Dewleta Tirkîyeyê jibo îfade wergirtina wî, bangî Şêx Seîd dike. Lê Şêx Seîd efendî neçû îfade neda. Piştî girtina Xalid Begê Cibrî û Yusuf Ziya Beg, jibo ku bikaribe ji her devere gelê Kurdistanê beşdarî serîhildanê bibe Şêx Seîd  xebateke berfireh destpê kir.
Dewleta Tirkîyeyê jibo ku bikaribe amadekarîyên serîhildanê pûç bike, beravêtî bike; lêxebitî ku serîhildanê bê amadeyî û ji wexta xwe zûtir bide destpê kirin.
Di roja 13yê Sibata 1925an de di demeke ku Şêx Seîd    tê Pîranê, leşkerên Dewleta Tirkîyeyê dora wê mala ku Şêx Seîd û hevalên xwe lê dimînin digirin . Leşkerên Dewleta Tirkîyeyê dibêjin ‘’Hinek kesên qeçax, mehkûm li malê ne,divê hûn wan teslîmî me bikin’’.Helbete ev kiryara Dewleta Tirkîyeyê dibe sebep ku şerekî mezin li wê derê derkeve û serîhildana Şêx Seîd bi vî rengî , ji wexta ku hatibû plan kirin zûtir û bi bê amadeyî destpê dibe.
Di demeke kurt de serîhildan li gelek bajar û deverên Bakurê Kurdistanê belav bû.Gelek bajarên Kurdistanê ketin destê Kurdan. Li van bajaran îdareyên Kurdî hatin danîn.û amadekarîya êrişekê mezin ya ji bo bidestxistina Bajarê Dîyarbekirê hate kirin.
Hêzên Kurdan di roja 21ê Adar a 1925an de dora Dîyarbekirê girtin. 5 Rojan şerekî giran di nevbera Dewleta Tirkîyeyê û hêzên Kurdan de çêbû. Lê mixabin ew hêzên Kurdan yên ku ketibûn nav bajarê Dîyarbekirê şikesteke mezin xwarin û mecbûr man ku ji nav bajêr derkevin.
Di heman demê de Dewleta Tirkîyeyê li cîhê Fethî Okyar, bi Serokwezîrtîya Îsmet Înonu Hikûmeteke nû wazîfedar kir. Herweha Qanûna Takrîrî Sukun hate derxistin û Mehkemeyên Şark îstîklal ê hatin damezrandin.
Piştî Newroza 1925an hêzên Kurdî li gelek deveran paşve kişîyan.
Şêx Seîd jî jibo ku bikaribe hêzên xwe biser hev bîne, paş vekişîya.
Di roja 14yê Nîsana 1925an de Milazim Qasim(Binbaşi Qasim) ê hevlingê Şêx Seîd ,  Şêx Seîd û hevalên wî, li ser Pira Abdurahman Paşa ya ku li ser Çemê Mûradê ye, xistin kemînekê û li wê derê Şêx Seîd û hevalên wî teslîmî Dewleta Tirkîyeyê kirin.
Di eynî rojê de, li gorî biryara Dîwana Herbê ya Dewleta Tirkîyeyê, di roja 14yê Nîsana 1925an de, Dewleta Tirkîyeyê li Bedlîsê Xalid Begê Cibrî û Yusuf Ziya Beg kuştin. Xalid Begê Cibrî hate gulebaran kirin; Yusuf Ziya Beg jî hate darve kirin.
Şêx Seîd û 46 hevalên wî hatin hefs kirin û di Mehkemeya Îstîklalê ya Şerqê ya Dewleta Tirkîyeyê de bi awayekî bêhiqûqî hatin darizandin. Mehkemeya Îstîklalê ya Şerqê, Mehkemeyeke ku bitaybetî jibo şerî hatibû damezrandin û armanca wê jî kurştin û tune kirina rêberên Kurdan bû.
Şêx Seîd û 46 hevalên wî, di roja 14yê Nîsana 1925an de hatin girtin, Mehkemeya Îstîklalê ya Şerqe di derbarê Şêx Seîd û 46 hevalên wî de, di roja 28ê Hezîrana 1925an de biryara darve kirinê da. Şêx Seîd û 46 hevalên wî li Amedê li Qada Derîyê Çîyayî (Dağ Kapı Meydanı), di roja 29ê Hezîrana 1925an de, ji nîvê şevê şûnda, di navbera seet:01.00 heta 06.00an de, li ber çavên xelkê ku ji alîyê Dewleta Tirkîyeyê ve bi taybetî li wê Qadê hetibûn komkirin, li Amedê hatin darve kirin.
Dewleta Tirkîyeyê, heta îro jî cîhê mezelê Şêx Seîd û 46 hevalên wî veşartî hiştîne, nîşanî malbatên wan nekirine.
Ew agirê ku Şêx Seîd efendî, Xalid Begê Cibrî, Yûsûf Zîya Beg jibo azadîyê pêxistibûn netemirî; li her çar perçeyên Kurdistanê jî agirê azadîyê bi xebat û têkoşîneke bibedelên mezin berdewam kir.
Vê têkîşîna ku bi dehan salane didiome,  îro li Başûrê Kurdistanê bi hildana Alaya Kurdistanê ya li ser Parlamentoya Kurdistanê behrema xwe  daye.Li Rojavayê Kurdistanê gelê me jibo destkeftinên xwe bipêrêze û jibo destkeftinên nû bidestbixe têdikoşe.Li Bakur û Rojhilatê Kurdistanê jî agirê azadîyê di astên cuda û bi şêweyên cuda bêwestan pedikeve.
Têkoşîna azadî, rizgarî û serxwebûnê dê heta ku bigihêje armanca xwe bêwestan dê dom bike.
Di 97emîn salvegera destpêka serîhildanê de em Şêx Seîd efendî, Xalid Begê Cibrî, Yûsûf Zîya Beg û û hemû rêvebir û beşdarên serîhildanê û hemû şehîdên Kurdistanê bi giramî bibîr tînin.
Dewleta Tirkîyeyê divê cîhê mezelê Şêx Seîd û 46 hevalên wî, cîhê mezelen yên Seyîd Riza û hevalên wî û yê Seîdê Kurdî aşkere bike.
13.02.2022
Buroya Çapemenî û Ragehandinê ya PAKê
Ewro 97ine serrgêra destpêkê serewedaritişo ke bi serekîya Şêx Seîdî de virazîya ya
Hereketa Netewî a Kurd a bi serekîya Şêx Seîd efendî di roja 13.02.1925î de dest pêkerdbî.
Hadrekarê Hareketa Netewî a Kurd a 1925î Teşkîlatê Azadî (Komîteya Îstîklalê) bî, serekê ci Xalid Begê Cibrî bi.
Teşkîlatê Azadî xo hadre kerdêne ke, Newroza 1925î, roja 21ê Adara 1925î de, Bakurê Kurdistanî de serewedaritişêk destpê biko.
Dewleta Tirkîya na Bakûrê Kurdistanî de hadrekarî û xebata sîyasî, eskerî ya seba serewedaritişêkê hîra yê Teşkîlatê Azadî ra xeberdar bîy.
Dewleta Tirkîya, seba ke vernîya serewedaritişî bigîro, citmenga 1924î de ewilî Yusuf Ziya Beg o ke rayveranê Hereketa Azadî ra bi tepişt, dima ra zî 20ê çeleyê 1924î de zî Xalid Begê Cibrî ame tepiştiş. Dewleta Tirkîye her di rayverê Kurdan erşawîyay Hepisxaneyê Bedlîsî.
Dewleta Tirkîye seba ke hadrebîyayîşê serewedaritişî pûç biko, çine biko; kerdêne ke serewedaritiş bê hadre û wextê xo ra ver bido dest pêkerdiş.
Roja 13ê Sibata 1925î de wexro ke Şêx Seîd efendî yeno Pîran, eskerê Dewleta Tirkîya dormeleyê keyeyo ke Şêx Seîd û hevalê xo tede manenê gênê û provokasyonêk kenê. No zî beno sebep ke uca de şerêko pîl vejîyo û serewedaritişê Şêx Seîdî bo no qayde, wexto ke amebi plankerdiş ra ver û bi bê hadreyî dest pêbiko.
Demêko kilm de xeylî bajar û herêmanê Bakurê Kurdistanî de serewedaritiş vila bi. Xeylî bajarê Kurdistanî kewtî destê Kurdan. Ê bajaran de îdareyê Kurdî amê ronayene. Û seba girewtişê bajarê Dîyarbekirî plane amey kerdene.
Hêzê Kurdan roja 21ê Adara 1925î de dormeleyê Dîyarbekirî ame girewtene. 5 Rojî şerêko giran mabenê Dewleta Tirkîya û hêzanê Kurdan de qewimîya. La çi heyf ke ê hêzê Kurdan ê ke kewtbî mîyanê bajarê Dîyarbekirî nêeşkay aver şorê û mecbûr mendê ke mîyanê bajarî ra vejîyê.
Newroza 1925î ra dima hêzê Kurdî xeylî cayan ra peyser ancîyay.
Şêx Seîd zî seba ke bieşko hêzanê xo bîyaro pêser peysey ancîya.
Roja 14ê Nîsana 1925î de Milazim Qasim (Binbaşi Qasim) ke hemzamayê Şêx Seîdî bi,  Şêx Seîd û hevalê ey, Pirdê Abdurahman Paşayî yo ke Çemê Mûradî ser o ca gêno de tepişt û Şêx Seîd û hevalê ey teslîmê Dewleta Tirkîya kerdî.
Eynî roje de, gorê qerarê Dîwanê Herbî yê Bedlîsê  roja 14ê Nîsana 1925î de, Dewleta Tirkîye Bedlîs de Xalid Begê Cibrî û Yusuf Ziya Beg kiştî. Xalid Begê Cibrî û Yusuf Ziya Beg kiştene.
Şêx Seîd û 46 hevalê ey, roja 14ê Nîsana 1925î de amê tepiştiş û Mehkemeya Îstîklalî ya Şerqî ya Dewleta Tirkîya de bi şeklê bêhûqûqî amê muhakemekerdiş. Mehkemeya Îstîklalî ya Şerqî derheqê Şêx Seîdî û 46 hevalanê ey de, roja 28ê Hezîrana 1925î de qerarê îdamkerdişî da. Şêx Seîd û 46 hevalê ey Amed de meydanê Berê Koyî (Dağ Kapı Meydanı) de, roja 29ê Hezîrana 1925î de, nîmeyê şewe de, verê çimanê şaro ke hetê Dewleta Tirkîya ra ardîyabi meydan de,  Amed de ame îdamkerdiş.
Serewedaritişo ke bi serekîya Şêx Seîd efendî dest pêkerd, netîce de bi qetilkerdişê desan hezar Kurdan û bi vêşnayîş û bi talankerdişê seyan dewan mîyanê rîpelanê tarîxî de cayê xo girewt.
Dewleta Tirkîya, heta ewro zî cayê mezelê Şêx Seîdî û 46 hevalanê ey nimitê, nîşanê keyeyanê înan nêdayê.
Serewedaritiş û Hereketa Kurd a bi serekîya Şêx Seîd efendî, vera sîyasetê Dewleta Tirkîya yo çine hesibnayîş û çinekerdişê miletê Kurd û çine hesibnayîşê heqê netewî û demokratîk; nîşan û sembolê rûmet û estbîyayîşê miletê Kurd bi, nîşanê waştişê heqê netewî û demokratîk ê miletê Kurd û nîşanê waştişê azadîya Kurdistanî bi.
Şêx Seîd efendî serekêko netewî, dînî û komelkî yê miletê Kurd û yê şarê Kurdistanî bi.
O adiro ke Şêx Seîd efendî, Xalid Begê Cibrî, Yûsûf Zîya Beg û hevalê înan seba azadî wekerd bi, dewamîyê adirê azadî yo ke se serrî vere înan amebi wekerdiş bi û o adir înan ra pey zî hewna nêbi. Na hişmendî û hestê netewî, niştimanî ê Şêx Seîd efendî û hevalanê ey, sey pêlêkê dewaya azadî verê xo da Agirî, Dêrsimî, uca ra şi Mehabad û nuka zî Hewlêr de Parlamentoya Herêma Kurdistanî de bîyo ala serfirazî û têraşîyeno.
Ewro Rojavayê Kurdistanî de şarê ma seba ke wayîrê qezencanê xo vejîyo û înan bipawo û seba ke çîyanê neweyan qeenc biko, seba heqanê xo yê netewî û demokratîk mucadele keno. Bakur û Rojhilatê Kurdistanî de zî adirê azadî tafînaye yo.
Ma serrgêra destpêkê serewedaritişê Şêx Seîd efendî ya 97ine de, Xalid Begê Cibrî, Yûsûf Zîya Beg û heme rayver û beşdar û şehîdê xoverrodayîşî û heme şehîdanê Kurdistanî bi hurmet yad kenê.
Dewleta Tirkîya gere cayê mezelê Şêx Seîdî û 46 hevalanê ey , cayê mezelê Seyîd Rizayî û hevalanê ey û yê Seîdê Nûrsî aşkere biko.
13.02.2022
Buroya Çapemenî û Têkiliye ya PAKî
Bugün Şeyh Sait önderliğinde gerçekleşen Başkaldırının Başlangıcının 97. Yıldönümüdür
Şeyh Sait önderliğinde gerçekleşen Kürt Ulusal Hareketi 13.02.1925 günü başlamıştı.
1925 Kürt Ulusal Direnme Hareketi’nin, başkaldırının kararını veren ve organizasyonunu yapan Cibranlı Halit Bey Başkanlığı’ndaki Azadi Örgütü(Azadi Cemiyeti-İstiklal Komitesi)’dür.
Azadi Örgütü , gerekli askeri, siyasi, sosyal, lojistik vb. hazırlıkları yaptıktan sonra, 21 Mart 1925 Newroz günü Kuzey Kürdistan’da ulusal bir başkaldırı başlatma kararını aldı.
Azadi Örgütü’nün başkaldırı için kapsamlı bir askeri, siyasi, sosyal hazırlık yaptığı bilgisini alan Türkiye Devleti, başkaldırı hazırlıklarını dumura uğratmak için karşı bir atak başlattı.
İlk olarak Azadi Örgütü yöneticisi Yusuf Ziya Bey’i 1924 yılının ekim ayında, Azadi Örgütü  Başkanı Cibranlı Halit Bey’i de 20 Aralık 1924 günü gözaltına alarak, onları Bitlis Hapishanesi’ne hapsettiler.
Azadi Örgütü’nün en etkili iki yöneticisinin hapsedilmesinden sonra, Türkiye Devleti, bu kez henüz yeterli hazırlıklar yapılmamışken, başkaldırının erken başlatılmasını sağlayarak yenilgiye uğratma yönünde bir planı uygulamaya koydu.
13 Şubat 1925 günü Şeyh Sait’in arkadaşlarıyla birlikte konakladıkları Piran’daki bir evin etrafını saran Türkiye Devleti’nin bir askeri gücü, bir provokasyon yaparak orada bir çatışmanın başlamasına zemin hazırladı. Orada başlayan büyük çatışma aynı zamanda hazırlıksız bir ayaklanmanın da başlangıcını oluşturdu.
Kısa bir süre içinde ayaklanma Kuzey Kürdistan’ın bir çok bölgesine yayıldı. Kürt milli güçleri tarafından kurtarılan yerleşim yerlerinde , Kürt Milli  Yönetimleri oluşturuldu.
Yapılan hazırlıklar ardından, 21 Mart 1925 günü Diyarbakır’ın etrafı sarıldı ve Kürt Milli  Gücü’nün bir kısmı  şehir merkezine girdi. Beş gün süren yoğun çatışmalar sonucunda, şehir merkezine girmiş olan Kürt Milli Güçleri, daha fazla kayıp vermemek için geri çekilme kararı aldı.
Diyarbakır’daki geri çekilmeden sonra, Şeyh Sait, güçlerini toparlamak ve yeni bir strateji geliştirmek için, diğer bazı yerleşim yerlerinden de geri çeklime kararını aldı.
14 Nisan 1925 günü, , Şeyh Sait ve 46 arkadaşı Muradiye Nehri üzerindeki Abdurahman Paşa Köprüsü üzerinde Şeyh Sait’in bacanağı Binbaşı Kasım’ın komplosuyla pusuya düşürülerek Türkiye Devleti askeri güçlerine teslim edildiler.
Aynı gün, 14 Nisan 1925 günü özel yetkilerle donanmış Bitlis Harp Divanı’nın kararıyla, Cıbranlı Halit Bey ve Yusuf Ziya Bey öldürüldüler.
Türkiye Devleti’nin başkaldırıya katılanları idam etmek için kurduğu Şark İstiklal Mahkemesi’ndeki hukuksuz yargılamalar sonucunda Şeyh Sait ve 46 arkadaşı, 28 Haziran 1925 günü idam cezasına çarptırıldılar ve özel olarak getirilen bir kalabalığın önünde, 29 Haziran günü Şeyh Sait ve arkadaşları Diyarbakır Dağ Kapı Meydanında idam edildiler. Şeyh Sait önderliğinde gerçekleşen milli ayaklanma, on binlerce Kürdün katledilmesiyle , yüzlerce yerleşim biriminin yakılıp, yıkılmasıyla tarihe geçmiştir.
Şeyh Sait ve 46 arkadaşının mezar yerleri bugüne kadar da Türkiye Devleti tarafından gizlenmekte, idam edilenlerin ailelerine mezar yerleri gösterilmemektedir.
Şeyh Sait önderliğinde başlayan ve Azadi Teşkilatı tarafından hazırlıkları yapılan başkaldırı, Kürtlerin varlığını yok sayan, Kürtlerin milli demokratik hak ve özgürlüklerini vermemekte direten Türkiye Devleti’ne karşı, Kürtlerin onurunu, varlığını korumayı, milli demokratik hak ve özgürlüklerini elde etmeyi ve Kürdistan’ın özgürlüğünü hedefleyen bir başkaldırıydı.
Şeyh Sait, Kürt milleti ve Kürdistan halkının milli, dini ve toplumsal bir lideriydi.
Şeyh Sait, Cıbranlı Halit Bey, Yusuf Ziya Bey ve arkadaşlarının yakmış oldukları özgürlük ateşi, kendilerinden 100 yıl önce başlamış olan özgürlük mücadelesinin devamıydı. Ve o özgürlük ateşi, bugüne kadar da sönmedi. Şeyh Sait ve arkadaşlarının milli, yurtsever duygu ve düşüncelerle yaktıkları özgürlük ateşi, daha sonra Ağrı’ya, Dersim’e, Mehabad’a yayıldı. O özgürlük ateşi, bugün Güney Kürdistan Parlamentosu üzerinde dalgalanan Kürdistan Bayrağıyla özgürlüğün ifadesi olarak yanmaya devam etmektedir. Evet, o ateş bugün Rojava Kürdistanı’nda kazanımların korunması, yeni kazanımların elde edilmesi ve milli-demokratik hak ve özgürlükler için yanmaktadır. O ateş, Kuzey ve Doğu Kürdistan’da değişik yol ve yöntemlerle, değişik düzeylerde sürdürülen mücadelelerle yanmaya devam etmektedir.
1925 Kürt milli başkaldırısının 97. yıldönümünde Şeyh Sait’i, Cıbranlı Halit Bey ve  Yusuf Ziya Bey’i, Dr.Fuad’ı , başkaldırıya katılan ve şehit düşen tüm insanlarımızı saygıyla anıyoruz.
Türkiye Devleti’ni Şeyh Sait ve 46 arkadaşının, Seyid Rıza ve arkadaşlarının, Saidi Nursi’nin ve mezar yerleri gizli tutulan tüm insanların mezar yerlerini açıklamaya çağırıyoruz.
13.02.2022
PAK Basın ve İletişim Bürosu
