Osman AYDIN
29.06.1925 günü, 1925 Kürt ulus hareketinin lideri Şêx Seîd Efendi ve arkadaşlarının idam edilişlerinin 99. yılıdönümü. Onları saygıyla anıyorum. Bu vesile ile önemli bir tarihi belgeyi sunuyorum.
Şêx Seîd Efendi hareket sırasında, aşağıda sunduğum tarihsiz mektubu Varto cephesinde bulunun Melekanlı Şêx Ebdullah’a yazmıştır. İfadelerden metni Şêx Seîd Efendi’nin ya bizzat yazdığı veya kâtibine dikte ettiği anlaşılmaktadır. Maktubun metninden anlaşıldığına göre, Diyarbakır saldırısından on iki gün sonra yazılmıştır. Diyarbakır saldırısının tarihi 7 Mart olduğuna göre mektubun tarihi 19 Mart 1925 olmaktadır.
Bu mektup. Kalecik (Qelencux) Müfreze Komutanlığı’na bağlı 35. Alay Komutanlığı’nca yakalanan kuryeden elde edilmiş ve 12. Fırka Komutanı Osman Paşa’ya gönderilmiştir. Mektubun aslı Şêx Seîd Efendi ve arkadaşlarının yargılandığı Şark İstiklal Mahkemisi’ndeki dava dosyasına delil olarak konmuştur.
“Reşadedû efendim
Tarihten on iki gece evvel Diyarbekiri ihata gecenin sekizinde (o zaman alaturka saat birimi kullanıldığından, bugünkü saat birimi ile hücum saati gece yarısı iki olmaktadır) hücum ettik. Hücum saatinin yanlış anlaşılması ve şehrin de fevkalade-memul fazlaca tahkim edilmiş bulunması ve biraz da askerimizin tamahkârlığı yüzünden fetih müyesser olmadı.
Ferdası günü zaruri olarak sekiz saat geri çekildik. Kuvveti toplayıp üç gün önce tekrar şehir üzerine geldim. Üç tarafı ihata edilmişse de Mardin kapısı henüz açıktır ve şehir hariçle muhabere ve muvasalasını ( haberleşme ve iletişimini) oradan temin etmektedir. Evvelki gün Kadı Köyünde biraderim Şeyh Abdurrahim kolu ile ve Üçkuyu kariyesinde (köyünde) bir diğer kolumuzla öğleden sonra düşman harbe başladı. Bir şehit ve iki mecruhumuz (yaralımız) oldu. Düşmandan altmış küsur esir aldık. On üç telefatı vardır. İki top ve üç mitralyözünü tahrip ettik.
Siverek eşraf ve ayanından bir cemiyet Karabahçe’de mülakat ve ittifaka beni davet ettiler. Niyetlerinde ne derece sadık oldukları henüz malûm değildir.
Bugün üç yüz kişilik bir kuvvetle oraya gideceğim inşallah. Varto’yu işgal ettiğinizi işittim doğru mudur? Erzurum veya Muş üzerine yürümek takdirinize tabidir. Maiyetinizdeki meşayih (şeyhler), reisler, ağa ve beyler ve aşair (aşiretler) efradının cümlesine selam ve dualar eder, dualarını niyaz eylerim.
Şunu muhakkak biliniz ki; rehavet muzırdır (zararlıdır). Mademki bu işe teşebbüs etmişizdir Allah etmeye muvaffakiyet hasıl olmazsa Halidilerin kökünü keseceklerdir. Ben yaptım, yapmadım gibi sözler, müdafaalar mesmu (geçerli) olmaz. Binaenaleyh, düşmana vakit kazandırmaksızın faaliyet ve gayret göstermek vaciptir.
Sizden çok muvaffakiyetler umut ederim ey nur-u aynım (gözümün nuru).
Harbin bütün ağırlığı bu havali halkına mı yüklenecek? Muhammet ümmeti burada malını ibzal (arttırırken), kanını işar ederken bir kısım çoğunun çubuğunu (piposunu) yakıp keyif çatması caiz midir?
İhtilalin dairesi genişledikçe hükumetin kuvveti parça parça olur ve zayıflar. Bu sebeple de mücahitlerden kaviler muvaffak olur, zayıflar da kavileşir.
Hınıs’ın işgalinden sonra Ali Rıza’nın Bayzit cihetlerine gitmesi şimdilik muvafık olmasa gerekir. Onların vaziyet ve ahvali tamamen malûm değilse de fikrime göre Ali Rıza Mescidi Boğazından Kornuzi (Kortuzi-Qortizî olsa gerek) cephesine kadar mühim mevkilerde müdafaa hatları tesis etsin. Erzurum’dan gelebilecek düşman kuvvetlerine karşı dursun. Siz de bütün kuvvetinizle Muş üzerine ve oradan Bitlis’e yürüyünüz. Fakat daima ihtiyat ve basiretle hareket ediniz.”
İmza
Not: Parantez içindeki sözcükler bana aittir.
