EM DI ÇARESERÎYA PIRSA KURDÎ YA BI RÊYA DIYALOGÊ Û AŞTÎYANE DE TEREF IN!
Di roja 22yê çileya pêşîn ya 2024ê de, li Amedê, bi beşdarîya li derdora 200 nûnerên partîyên sîyasî, sîyasetmedar, rewşenbîr û kesayetên ji beşên cuda yên civatê, bi rojeva ”li hemberî rûdanên vê dawîyê divê kurd çi bikin?” komxebatek hate li dar xistin.
Em encamên vê Komxebata ku di demeke li Rohilata Navên bûyerên gelek girîng rû didin, li Sûrîyeyê rejîma Esad rûxîya, li Rojavayê Kurdistanê firsendên nû yên dîrokî derketine holê û li Tirkîyeyê jî gotûbêjên li ser pirsa kurdî zêdetir derdikeve pêş de hate lidarxistin, bi raya giştî re par ve dikin:
Li Rojhilata Navîn sîsteme li dijî kurdan dibişêfe û dirize
Ruxandina dîktatorîya Beasê ya 61 salî, li Rojhilata Navîn darbeyeke mezin li sîstema ku li ser dijayetîya kurdan hatîye ava kirin xistîye. Ev rewşa nû, firsend û rîskan bi hev re di nêva xwe de dihewîne û tê wê maneyê ku li Sûrîyeyê û Rojavayê Kurdistanê rûpelekî nû vedibe.
Ji bo nirxandina firsendên dîrokî yên li Rojavayê Kurdistanê derketiye holê û li gorî şerdên îro nûjenkirina Mitebaqata Duhokê, divê di demildest de hemû partîyên kurdan ên li Rojavayê Kurdistanê bicivin. Divê hemû alîyên kurdan yên li Rojavayê Kurdistanê li ser bernameyeke neteweyî tifaqa xwe pêk bînin û di avakirina dewleta nû de bi temsîlyet û helwesteke hevbeş bibin mixetab. Bi vî awayê dê kurd hem li Şamê, hem jî li hemberî dewletên pêwendîdar de bihêztir bibin.
Geşedanên bilez yên vê dawîyê li Rojhilata Navîn rûdane, li Tirkîyeyê careke din pirsa kurdî xistîye navenda rojevê. Daxuyanîyên Erdogan û Bahçelî yên ji destpêka cotmeha îsal ve, gengeşîyên di derbarê pirsa kurdî de zêdetir derxistîye pêş. Rêvebirên Dewleta Tirkîyeyê, dixwazin pirsa kurdî weke pirsa PKKyê û pirsa ‘’teror’’ê dîyar bikin û bi vê şêweyê jî dixwazin rastîya meseleyê binixumînin û paşguh bikin.
Ji bo çareserîyeke aştîyane ya li ser esasê wekhevîyê, divê pirsa kurd û Kurdistanê bi awayekî rast bê terîf kirin
Teva ku welatê wî hatiye perçekirin û dabeşkirin, li gel hemû zilm û zoradarî, siyaseta înkar, îmha û asîmlasyonê jî miletê Kurd hebûn û taybetmendîyên xwe heta îro parastîye. Ew bi taybetmendîya ziman û kultura xwe ya dewlemend û bihîz, miletekî dîrokî û qedîm e.
Li Bakurê Kurdistanê û Tirkîyeyê nêzîkî 30 milyon kurd dijîn.
Mafê miletê Kurd heye ku li welatê xwe Kurdistanê dûrî zilm, zordarî û tirsê, bi awakî azad, aram, ewle û serfiraz bijî. Weke her miletî, mafê miletê Kurd jî heye ku bi awakî azad li ser çarenivîsa xwe biryarê bide; mafê wî heye ku li dijî zilm û zoradarîyê di ber xwe bide; mafê wî heye ku li welatê xwe bi statuyek siyasî xwe îdare bike.
Li bajarên metropolên Tirkîyeyê, divê mafên ziman, kulturî û demokratîk yên kurdan bêne qebûl kirin. Li cîhên ku kurd wek hejmar lê zêde ne, divê rê bê dayin ku ew di rêvebirîyên herêmî de bikaribin xwe îdare bikin.
Ji bo rê li çareserîya pirsa kurdî vebe, berîya her tiştî divê rewşeke azad, demokratîk û ji tûnd û tûjîyê dûr bê ava kirin.
Pêvajoyeke ku bi armanca çareserîya pirsa kurdî bê destpê kirin, divê bi awayekî şefaf, vekirî û bi beşdarîya hemû alîyên kurdan bê meşandin.
Ji bo rê li ber çareserîyeke mayînde ya pirsa kurd û Kurdistanê vebe, divê ev gavên esasî bêne avêtin.
Divê Dewleta Tirkîyeyê dawî li operasyonên xwe yên leşkerî yên hemû perçeyên Kurdistanê bîne, bi kurdên her çar parçeyên Kurdistanê têkeve nav dîyalogê û rêzê li mafê xweîdarekirina gelê me bigre.
Divê PKK dawî li şerê xwe yê çekdarî ku zerarê dide têkoşîna meşrû ya miletê me bîne.
Divê hebûna miletê Kurd bê qebûl kirin û di Qanûna Bingehîn ya Tirkîyeyê de bê garantî kirin.
Divê zimanê kurdî li gel zimanê tirkî bibe zimanê fermî. Mafê perwerdekirin û hînkirinê bi zimanê dayikê, ji bo zimanê kurdî (kurmancî û kirdkî/zazakî) bê nas kirin.
Divê hemû qedexeyên li ser navê Kurdistanê ji holê bêne rakirin û kurd bikaribin bi navê kurd û Kurdistanê û bi awayekî azad partîyên xwe yên sîyasî û dezgehên xwe yên civakî, kulturî û demokratîk damezrînin.
Divê li Kurdistanê, navên cîwar, herêm û deverên dîrokî û cografî yên bi kurdî ku bi tirkî hatine guherandin, paşde bêne vegerandin û bi kurdî bêne nivîsandin.
Divê hemû kesên ku ji ber bîrûbawerî û xebatên siyasî, sivîl, demokratîk di zîndanan de ne, demildest bêne azad kirin. Divê dozên di derheqê kesên li derveyî welêt weke penaber dijîn bêne rakirin, ew bikaribin paşde vegerin û hemû astengên li pêşîya bi azadî siyasetkirina wan bêne rakirin.
Divê cîhên mezelên mezinên kurdan yên wek Şêx Seîd, Xalid Begê Cibrî, Seyîd Riza û Seîdê Kurdî (Nûrsî) û kesayetên din bêne eşkerekirin.
Divê Dewleta Komara Tirkîyeyê li gorî wan peymanên navnetewî yên ku îmze kirine, wekî Şertên Otonomîyên Herêmî û Bireveberîyê yên Ewropayê, Girêbesta Mafên Zarokan ya Yekitîya Neteweyan û yên din tevbigere; têbinî û îtirazên xwe yên li ser van peyman û girêbestan rake.
Ji bo li ser esasê wekhevîyê û çareserîyeke mayînde rê li pêşîya çareserîya pirsgirêka kurdî vebe, divê van xalên ku li jorê me anîne zimên, di Qanûna Bingehîn ya Dewlet Tirkîyeyê de bêne garantî kirin.
Em dixwazin bi raya giştî re parve bikin ku ji bo li gor perpektîfa li jor hate diyarkirin, pêvajojek raseqînî û berfireh ya çareserîya pirsa kurd û Kurdistanê têkeve jiyanê, em weke mixetab amadene ku bi berpirsiyarî xwedîyê helwestên çêker bin.
23.12.2024
Partîya Maf û Azadîyan (HAK-PAR)
Partîya Sosyalîst a Kurdistanê (PSK)
Partîya Welatparêzên Kurdistanê (PWK)
________________________________________________________________
MA ÇARESERÎYA PERSGIREKÊ KURDÎ YA BI RAYÎRÊ DÎYALOGÎ Û AŞTÎYANE DE TEREF Ê!
22yê Kanûna Verêne ya 2024î de, Dîyarbekir de, bi beşdarîya texmînen 200 nûneranê partîyanê sîyasîyan, sîyasetmedaran, roşinvîran û kesanê beşanê cîya-cîyayanê komelî, bi rojeva “vera hedîseyanê peyênan kurdan ganî se bikerê?” yew komxebate ame viraştiş.
Ma encamê na Komxebata ke Rojhelatê Mîyanênî de hedîseyê zaf muhîmî benê, Sûrîye de rejîmê Esedî rijîyeno, Rojavayê Kurdîstanî de fersendê neweyê tarîxî ameyê meydan û Tirkîya de zî qiseykerdişê derheqê persgirekê kurdî de hîna vejîyenê ver de ameya viraştiş, raya pêroyî dir par kenê:
Rojhelatê Mîyanênî de sîstem o ke kurdan vera yo şikîyeno û rijîyeno
Rijîyayîşê dîktatorîya Baasî ya 61 serrî, Rojhelatê Mîyanênî de derbeyêka girde sîstemê ke dişmenetîya kurdan ser o awan bîyo ro da. Na rewşa newe, fersend û rîskan pîya zereyê xo de hewênena û yena a mana ke Sûrîye û Rojavayê Kurdîstanî de rîpelêko newe abeno.
Seba nirxnayîşê fersendanê tarîxîyan ê ke Rojavayê Kurdîstanî de ameyê meydan û goreyê şertanê ewroyî newekerdişê Mutebaqata Duhokî, ganî heme partîyê kurdan ê ke Rojavayê Kurdîstanî de yê dca de kom bibê. Ganî heme hetê kurdan ê ke Rojavayê Kurdîstanî de yê yew programê neteweyî ser o yewbîyayîşê xo bîyarê ca û viraştişê dewleta newe de bi temsîlîyet û helwestêka muştereke bibê muhatabî. Bi no qayde do kurdî hem Şam de, hem zî vera dewletanê têkilîdaran de bihêzêr bibê.
Bîyayîşê lez ê ke peyênî de Rojhelatê Mîyanênî de bîyê, Tirkîya de reyna persgirekê kurdî kerd merkezê rojeve. Beyanatê Erdogan û Bahçelî yê ke destpêkê aşma Teşrîna Peyêne ra nat, munaqeşeyê derheqê persgirekê kurdî de hîna zêde kerdî ver. Rayeberê Dewleta Tirkîya, wazenê persgirekê kurdî sey persgirekê PKKyî û persgirekê “terorî” dîyar bikerê û bi no hawa zî wazenê raştîya mesela peygoş bikerê.
Seba çareserîyêka aştîyane ya ke esasê seypeyîye ser o ya, ganî persgirekê kurd û Kurdîstanî bi hawayêko raşt bêro terîfkerdiş
Caxo ke welatê ey ameyo letekerdiş û parekerdiş, pa heme zilm û zordarî, sîyasetê înkar, îmha û asîmîlasyonî zî miletê kurd estbîyayîş û taybetmendîyê xo heta ewro pawito. O bi taybetmendîya ziwan û kulturê xo ya dewlemende û bihêze, miletêko tarîxî û qedîm o.
Vakurê Kurdîstanî û Tirkîya de nêzdîyê 30 mîlyon kurdî ciwîyenê.
Heqê miletê kurdî esto ke welatê xo Kurdîstanî de dûrî zilm, zordarî û tersî, bi hawayêko azad, aram, ewle û sereberz biciwîyo. Sey her miletî, heqê miletê kurdî zî esto ke bi hawayêko azad qerarê qederê xo bido; heqê ey esto ke vera zilm û zordarîye xo ver bido; heqê ey esto ke welatê xo de bi yew statuyê sîyasî xo îdare biko.
Bajaranê metropolanê Tirkîya de, ganî heqê ziwan, kulturî û demokratîkî yê kurdan bêrê qebulkerdiş. Cayanê ke kurdî tede zêde yê, ganî rê bêro dayîş ke ê îdareyê herêmî de bieşkê xo îdare bikerê.
Seba ke rayîr çareserîya persgirekê kurdî rê abi bo, verê her çî ganî rewşêka azad, demokratîk û dûrî şidetî bêro awankerdiş.
Proseso ke bi amancê çareserîya persgirekê kurdî dest pêbiko, ganî bi hawayêko şefaf, akerde û beşdarîya hemê hetanê kurdan bêro berdişî.
Seba ke rayîr vera çareserîyêka mayende ya persgirekê kurd û Kurdîstanî abi bo, ganî nê gamê bingeyênî bêrê eştiş:
Ganî Dewleta Tirkîya peynî bido operasyonanê xo yê leşkerî yê hemê parçeyanê Kurdîstanî, kurdanê her çar parçeyanê Kurdîstanî dir dekuwo dîyalog û rêzê heqê xoîdarekerdişê şarê ma bigîro.
Ganî PKK peynî bido şerê xo yê çekdarî yo ke zerar dano têkoşîna meşrû ya miletê ma.
Ganî estbîyayîşê miletê kurdî bêro qebulkerdiş û Qanûnê Bingeyênî yê Tirkîya de bêro garantîkerdiş.
Ganî hemê qedexeyê ke nameyê Kurdîstanî ser o yê meydan ra bêrê wedartişî û kurdî bieşkê bi nameyê kurd û Kurdîstanî û bi hawayêko azad partîyanê xo yê sîyasî û dezgeyanê xo yê komelkî, kulturî û demokratîkî awan bikerê.
Ganî hemê kesê ke seba bawerî û xebatanê sîyasî, sîvîl, demokratîkî hebisxaneyan de yê, demildest bêrê azadkerdiş. Ganî dewayê ke derheqê kesanê ke teber de sey penaber ciwîyenê de yê bêrê wedartişî, ê bieşkê agêrê û hemê astengê ke vera sîyasetê azadî yê înan bêrê wedartişî.
Ganî cayê mezela qedirgiranê kurdan ê sey Şêx Seîd, Xalid Begê Cibrî, Seyîd Riza û Seîdê Kurdî (Nûrsî) û kesanê bînan bêrê eşkerakerdiş.
Ganî Dewleta Komara Tirkîya goreyê ê peymanê mîyanneteweyî yê ke îmze kerdê, sey Şertê Otonomîyanê Herêmî û Birêveberîye yê Ewropa, Girêbesteyê Heqanê Domanan a Yewîya Neteweyî û yê bînan hereket biko; not û îtîrazê xo yê ke nê peyman û girêbestan ser o yê wedaro.
Seba ke esasê seypeyîye ser o û çareserîyêka mayende rayîr vera çareserîya persgirekê kurdî abibo, ganî nê nuqteyê ke ma cor de ardî ziwan, Qanûnê Bingeyênî yê Dewleta Tirkîya de bêrê garantîkerdiş.
Ma wazenê rapêroyî dir par bikerî ke seba perpektîfa ke cor de ameya dîyarkerdiş gore, prosesêko raştikên û hîrakerde yo çareserîya persgirekê kurd û Kurdîstanî kewno cuye, ma sey muhatab amade yê ke bi berpirsîyarî wayîrê helwestanê viraştoxan bî.
23.12.2024
Partîya Heq û Azadîyan (HAK-PAR)
Partîya Sosyalîst a Kurdîstanî (PSK)
Partîya Welatparêzanê Kurdîstanî (PWK)
______________________________________________________________
HAK-PAR, PSK, PWK:
KÜRT MESELESİNİN DİYALOG İLE VE BARIŞÇIL ÇÖZÜMÜNDE TARAFIZ!
22 Aralık 2024 günü, Hak ve Özgürlükler Partisi (HAK-PAR), Kürdistan Sosyalist Partisi (PSK), Kürdistan Yurtseverler Partisi’nin(PWK) organizasyonuyla, Diyarbakır’da, siyasi parti temsilcileri, siyasetçi, aydın ve toplumun farklı kesimlerinden oluşan 200’e yakın şahsiyetin katılımıyla, “Yaşanan Son Gelişmeler Karşısında Kürtler Ne Yapmalıdır?’’ gündemiyle bir Çalıştay gerçekleştirildi.
Çalıştay Kürdistan şehitleri için saygı duruşuyla başladı.
Çalıştayda, katılımcılar, birbirlerinin görüşlerine saygı temelinde, demokratik bir atmosferde görüş ve önerilerini dile getirdiler.
Çalıştay’da ağırlıklı olarak öne çıkan görüşler, 23.12.2024 günü, Diyarbakır’da Güneydoğu Gazeteciler Cemiyeti’nde yapılan basın toplantısında, bir sonuç bildirisiyle kamuoyuyla paylaşıldı.
Basın toplantısının başlangıcında, PSK Genel Başkanı Bayram Bozyel çalıştayın amaç ve önemine dair kısa bir konuşma yaptı.
Daha sonra, PWK Genel Başkanı Mustafa Özçelik sonuç bildirisinin Kürtçesini, HAK-PAR Genel Başkan Yardımcısı Mehmetşah Eren de Türkçesini okudu.
Çalıştay sonuç bildirisinin metni aşağıdaki şekildedir:
KÜRT MESELESİNİN DİYALOG İLE VE BARIŞÇIL ÇÖZÜMÜNDE TARAFIZ!
22 Aralık 2024 günü, Diyarbakır’da, siyasi parti temsilcileri, siyasetçi, aydın ve toplumun farklı kesimlerinden oluşan 200’e yakın şahsiyetin katılımıyla, “Yaşanan Son Gelişmeler Karşısında Kürtler Ne Yapmalıdır?’’ gündemiyle bir Çalıştay gerçekleştirildi.
Ortadoğu’da ciddi gelişmelerin yaşandığı, Suriye’de Baas rejiminin yıkıldığı, Güneybatı Kürdistan’da (Rojava Kürdistanı) yeni ve tarihsel fırsatların ortaya çıktığı, Türkiye’de Kürt meselesiyle ilgili tartışmaların hızlandığı bir süreçte yapılan Çalıştayda aşağıdaki sonuçların kamuoyu ile paylaşması uygun görülmüştür.
Ortadoğu’da Kürt karşıtı düzen çözülüyor
61 yıllık Baas diktatörlüğünün yıkılmasıyla Ortadoğu’da Kürt karşıtı düzen büyük bir darbe almıştır. Bu durum Suriye ve Rojava Kürdistanı için, fırsatları ve riskleri birlikte kendi içinde barındıran yeni bir sayfanın açılması anlamına gelmektedir.
Rojava Kürdistanı’nda ortaya çıkan tarihi fırsatın değerlendirilmesi için tüm Kürt partilerinin bir araya gelerek, Dihok Mutabakatı’nı günümüz koşullarına göre güncellemeleri yakıcılık kazanmıştır. Rojava’daki bütün Kürt tarafları ulusal bir program ve irade etrafında birleşerek yeni devletin inşasına tek bir muhatap olarak katılmalıdır. Böylece Kürtler, hem Şam’da hem de ilgili devletler nezdinden daha güçlü bir konuma gelecektir.
Ortadoğu’da yaşanan hızlı gelişmeler, Türkiye’de Kürt meselesini yeniden gündemin merkezine oturtmuştur. Ekim ayı başında Bahçeli ve Erdoğan’ın yaptığı açıklamalar Kürt meselesiyle ilgili tartışmaları hızlandırmıştır. Türkiye Devleti’ni yönetenler, Kürt meselesini PKK ile özdeşleştirerek ve “terör” ile yaftalayarak sorunun gerçek içeriğini örtbas etmeye çalışmaktadır.
Barışçıl ve eşitlikçi çözüm için Kürt ve Kürdistan meselesi doğru tanımlanmalıdır
Kürtler ülkesi parçalanarak bölünmüş, her türlü baskı, inkar, imha ve asimilasyon politikalarına rağmen varlıklarını koruyarak bu güne ulaşmış, kendine has zengin bir dili ve güçlü kültürü ile kadim bir ulustur.
Kürtler, Türkiye ve Kuzey Kürdistan’da yaklaşık 30 milyona yakın bir nüfusa sahiptirler.
Kürt ulusunun ülkesi Kürdistan’da baskı ve korkudan uzak, özgürlük ve güvenlik içinde, onurlu bir biçimde yaşama hakkı vardır. Her ulus gibi Kürt ulusu da kendi geleceği ile ilgili olarak serbestçe karar verme, kendi ülkesinde siyasi bir statü ile kendisini yönetme, zulüm ve baskıya karşı direnme hakkına sahiptir.
Türkiye metropollerinde yaşayan Kürtlerin dil, kültür ve demokratik hak ve özgürlükleri tanınmalı; çoğunluk oldukları yerleşim yerlerinde kendilerini yönetmelerine olanak tanınmalıdır.
Kürt meselesinin çözümünde yol almak için her şeyden önce özgür, demokratik, şiddetten arındırılmış uygun bir ortamın oluşması zorunludur.
Kürt meselesinin çözümüyle ilgili başlayacak olası bir süreç açık, şeffaf ve bütün Kürt taraflarının katılımıyla sürdürülmelidir.
Kürt, Kürdistan meselesinde kalıcı çözüm yolunun açılması, aşağıdaki temel adımları esas alan bir perspektifle mümkündür.
Türkiye Devleti, Kürdistan’ın tüm parçalarında sürdürdüğü askeri operasyonlara son vermeli, Kürdistan’ın tüm parçalarında Kürtlerle diyalog içine girmeli, halkımızın kendini yönetme hakkına saygı göstermelidir.
PKK de halkımızın haklı mücadelesine zarar veren silahlı mücadelesine son vermelidir.
Kürt ulus gerçeği tanınmalı ve anayasal güvence altına alınmalıdır.
Kürtçe (Kurmancî/Zazakî) ana dille eğitim ve öğretim hakkı tanınmalı, Türkçe ile birlikte Kürtçe de resmi dil olarak kabul edilmelidir.
Kürtlerin kendi kimlikleriyle siyaset yapmaları önündeki engeller kaldırılmalı, Kürdistan ismi üzerindeki tüm yasaklara son verilmelidir. Kürdistan adıyla siyasi partiler, STK ve kültürel kurumlar özgürce kurulabilmelidir.
Kürdistan’da ismi Türkçe olarak değiştirilen yerleşim yerlerinin, tarihi ve coğrafi yerlerin Kürtçe isimleri iade edilmelidir.
Düşüncelerinden, siyasal ve demokratik çalışmalarından dolayı tutuklu bulunanlar serbest bırakılmalı, yurtdışında bulunanlar geri dönebilmeli, özgür siyasal faaliyetleri önündeki engeller kaldırılmalıdır.
Şeyh Sait, Cıbranlı Halit Bey, Seyid Rıza, Saidi Kurdi (Nursi) ve diğer Kürt şahsiyetlerinin mezar yerleri açıklanmalıdır.
Türkiye Cumhuriyeti taraf olduğu Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi vb. uluslararası anlaşmaları hayata geçirmeli, bu anlaşmalara ilişkin çekincelerini kaldırmalıdır.
Kürt meselesinin kalıcı ve eşitlikçi çözüm yolunun açılması için Kürt halkının yukarıda ana başlıklar altında ifade edilen temel hakları anayasada güvence altına alınmalıdır.
Kürt ve Kürdistan meselesinde yukarıdaki perspektife uygun kapsayıcı ve gerçekçi bir çözüm sürecinin hayat bulması için, bir muhatap olarak her türlü sorumluğu ve yapıcı tutumu sunmaya hazır olduğumuzu kamuoyu ile paylaşmak isteriz.
23.12.2024
Hak ve Özgürlükler Partisi (HAK-PAR)
Kürdistan Sosyalist Partisi (PSK)
Kürdistan Yurtseverler Partisi (PWK)