Divê dewletên cîhanê neheqîya ku di Peymana Lozanê de li Kurdan bûye telafî bikin
Di 24ê tîrmeha 1923an de, li bajarê Lozanê yê Swîsreyê peymanek hate îmzekirin. Bi vê peymanê, bê ku miletê Kurd di konferansê de temsîl bibe, çarenivîsa milletê Kurd hate tayinkirin û milletê Kurd û welatê wî Kurdistan di dîrokê de cara duyem hate perçekirin û dabeÅŸkirin.Â
Wek tê zanîn, di 17ê gulana 1639an de, bi peymana Qesrî  Şîrîn, ya ku di navbeyna Osmanî û Safewîyan de hate îmzekirin, Kurdistan bû du parçeyan. Bi Peymana Lozanê ku wek teyidkirina Qesrî Şîrîn e, Kurd û Kurdistan vê carê jî di asta navdewletî û di nava çar dewletan de hate dabeşkirin û Kurdistan bû welatekî kolonî ya navdewletî. Ji derveyî  îradeya neteweya Kurd, nexşeya herêmê ji nû ve hate xêzkirin. Dîroka sedsalîya makûs ya neteweya Kurd ya ku li ser bingehê perçebûn û dabeşbûnê form girtîye, mixabin  îro jî berdewam dike.
Bi Peymana Lozanê miletê Kurd û welatê wî Kurdistan tune hatine hesibandin, îradeya wan binpê bûye, ji mafê netewî û heta yê mirovî jî bêpar maye. Bi vê peymanê, hîmên civata Kurd û Kurdistanê hatine tehrîbkirin. Berîya her tiştî rasterast mudaxeleyî pêvajoya netewebûyîna kurdan bûye. Sedemên bingehîn yên pirsgirêkên erdnîgarî, sîyasî, aborî, civakî, çandî û zimanî, perçebûn û dabeşbûna neteweya Kurd, bêgûman ev mudaxeleya navdewletî ye.
Berpirsên vê yekê, bêşik ne tenê dewletên kolonyalîst Tirkîye, Îran, Iraq û Sûriye ne. Li gel dewletên kolonyalîst yên heremê, dewletên kolonyalîst û empeyalîst yên cîhanê ku beşdarî Peymana Lozanê bûne û yan jî bûnin terefê vê peymanê jî gunehkar û berpirsên vê yekê ne.
Peymana Lozanê peymanek navdewletî ye û pêwîste di çerçeweya pirensîb û dadwerîya navnetewî de bête şîrovekirin. Loma jî, girîngîya tekoşîna li dijî Peymana Lozanê ya di asta  navdewletî de, bêtir manîdar dibe. Bê gûman, di warê qada dîplomasî û huqûqa navdewletî de vatinîyên gelek girîng dikevin ser milên dewleta federe ya Başûr, dîaspora Kurd, akademîsyenên ciwan yên kurd ku di unîversîteyên welatên rojavayê de dixwînin. Ji bo van erk û vatinîyan jî pêwîstî bi lobîyek xurt, ya ji bo tekoşîna dadwerîya navdewletî , herweha pêdivî bi dîplomasîyek koordînekirî û bi istîqrar heye. Dîsa di vê qadê de, pêwîstî bi xebatên akademîk yên bi zimanên cuda heye.
Neteweyê Kurd heta îro Peymana Lozanê qebûl nekirîye, îro jî qebûl nake. Lê ev helwest bi serê xwe têrê nake. Divê ev zincîrên koletîyê miheqeq bêne ÅŸikandin. Pêwîst e hemû rêxistin û partîyên kurdistanî, dezgehên sivîl û demokratîk rewÅŸenbîr û akademîsyenên kurdan, di hemû qada tekoşînê de, di qada netewî û navdewletî de, di  salvegera 101 salîya Peymana Lozanê amade bin. Ji bo peymana Lozanê di sergoyê dîrokê de bihê binaxkirin, divê em bi rûhekî seferberî têkevin nav têkoşîn û hewldanên pir alî. Di vî warî de, erk û vatinîyên dîaspora kurd gelekî girîng in. Xebatên dîplomasî û yên lobîya kurdî, konferans û sempozyûmên navnetewî pêwîst in. Di serlêdanên NY û dezgehên din yên navneteweyî de, tekoşîna huqûqî û dadwerîyê, di pêvajoya protestokirinê de çalakîyên bingehîn in.Â
Di 101 salîya Peymana Lozanê de, em ji dinyayê re carekê din eÅŸkere û deklere dikin ku em Peymana Lozanê napejirînin. Em bangî wan dewletên ku binê vê peymanê îmze kirine ya jî terefên vê peymanê ne dikin ku xwe ji vê ÅŸaşî û neheqîya dîrokî vekşînin û mafê dewletbûyîna miletê kurd qebûl bikin.Â
24ê Tîrmeha 2024
Buroya Ragehandinê ya Partîya Welatparêzên Kurdistanê (PWK)
______________________________________________________________
Ganî dewletê dinya neheqîya ke Peymana Lozanî de Kurdan rê bîya telafî bike
24ê temmuza 1923î de, bajarê Lozanî yê Swîsreyî de peymanêk amey îmzekerdiÅŸ. Bi na peymane, hetêk ra miletê Kurd konferansî de temsîl nêbi, hetêk ra zî qederê milletê Kurd ame tayinkerdene û milletê Kurd û welatê ey Kurdistan mîyanê tarîxî de reya diyîne ame perçekerdiÅŸ û parekerdiÅŸ.Â
Seke yeno zanayîş, 17ê gulana 1639î de, bi peymana Qesrî Şîrîn, ya ke mabênê Osmanî û Safewîyan de ame îmzekerdiÅŸ, Kurdistan bi di parçe. Bi Peymana Lozanî ke sey teyîdkerdişê Qesrî Şîrîn a, Kurd û Kurdistan na rey zî mabênê çar dewletan de ame parekerdiÅŸ û Kurdistan bi welatêko kolonî yê mîyandewletî. Bê îradeyê neteweya Kurd, xerîtaya herême newe ra amey xêzkerdene. Tarîxê seserrîya makûs yê neteweya Kurd yo ke ser bingehê perçebîyayîş û parekerdişî de form girewto, çi heyf ke hetanî ewro zî nêameyo bedilnayîş.  Â
Seserra 20 û 21 de, erdê dinya ser de peymanêka emperyalîst û koloyalîste ya sey Peymana Lozanî nêameya ca. Bi Peymana Lozanî miletê Kurd û welatê ey Kurdistan çîne ameyo hesibnayîş, îradeyê înan binpay bîyo, heqê netewî û heta yê merdimayî zî binpay bîyo. Bi na peymane, hîmê komelê Kurd û Kurdistanî ameyo tehrîbkerdiş. Her çî ra ver rasterast mudaxeleyê pêvajoya netewebûyîna kurdan bûye. Sedemên bingehîn yên pirsgirêkên erdnîgarî, sîyasî, aborî, civakî, çandî û zimanî, perçebûn û dabeşbûna neteweya Kurd, bêgûman ev mudaxeleya navdewletî ye.
Mesulê nînan, tena dewletê kolonyalîst Tirkîya, Îran, Iraq û Sûriye nîyê. Dewletê
kolonyalîst yê hereme, dewletê kolonyalîst û empeyalîst yê dinya ke beşdarê Peymana Lozanî bîyê û yan zî bîyê terefê na peymane zî gunekar û mesûlê ney ê.
Peymana Lozanî peymana mîyandewletî ya û lazim o gorê pirensîb û hûqûqê mîyannetewî ra bêra şîrovekerdene. Coka zî, muhîmîya tekoşînê vera Peymana Lozanî ya sewîyeya mîyanneteweyî de, zede ra manîdar a. Bê gûman, warê raşteyê dîplomasî û huqûqê mîyandewletî de barêko zaf muhîm keweno ser milên dewleta federe ya Başûr, dîaspora Kurd, akademîsyenê ciwan yê kurd ke unîversîteyanê welatê rojawanî de wazenê. Semedê nê wazîfe û baran zî lazimtîya lobîyêka xurte ya semedê tekoşînê hûqûqê mîyanneteweyî, heto bîn ra lazimîya dîplomasîyêka koordînekerdî û bi istîqrar esta. Onca lazimîya xebatanê akademîkî yê bi ziwanê cîya esta.
Neteweya Kurd heta ewro Peymana Lozanî qebûl nêkerda, ewro zî qebûl nêkena. La na helweste bi sereyê xo qîm nêkena. Lazim o zincîrên koletîye miheqeq bêrê ÅŸiknayîş. Lazim o heme rêxistin û partîyê kurdistanî, dezgehê sivîlî û demokratîk roÅŸnvîr û akademîsyenê kurdan, heme raÅŸteyê tekoşînî de, raÅŸteyê netewî û mîyannetewî de, çalakîyanê protestokerdişê serrgêra 101 serrîya Peymana Lozanî hadre bikê. Semedo ke peymana Lozanî bierzîyo çopê tarîxî, ganî ma pê rûhêkê seferberî bikewe mîyanê têkoşîn û hewldananê zaf hetî. Semedê ney wazîfe û xebatê dîaspora kurd zaf muhîm ê. Xebatê dîplomasî û yê lobîya kurdî, konferans û sempozyûmê mîyannetewî muhîm ê. Zîyaretkerdişê NY û dezgehanê bînan yê mîyandewletî de, tekoşînê huqûqî, prosesê protestokerdişî de çalakîyê bingehîn ê.Â
101 serrîya Peymanê Lozanî de, ma sey partî û hereketê kurdistanî û sey milletê Kurd, dinya rê newe ra eÅŸkere û deklare kenê ke, ma Peymana Lozanî qebûl nêkenê. Ma venga ê dewletanê ke binê na peymane îmzeya înan esta û terefê na peymane yê dane ke, wa xo na xeletî û neheqîya tarîxî ra peyser biancê û heqê dewletbîyayîşê miletê kurd qebûl bikê.Â
24.07.2024
Buroya Çapemenî ya Partîya Welatparêzanê Kurdîstanî (PWK)
________________________________________________________________
Dünya Devletlerini Lozan Anlaşması’nda Kürtlere Yapılan Haksızlığı Telafî Etmeye Çağırıyoruz
24 Temmuz 1923 tarihinde Ä°sviçre’nin Lozan ÅŸehrinde bir antlaÅŸma imzalandı. Bu antlaÅŸmayla, Kürt milletinin yüzyıllık kaderi belirlendi, millet olarak Kürtler ve ülkeleri Kürdistan tarihte ikinci kez parçalanarak bölündüler. Â
BilindiÄŸi üzere Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu ile Safevî Devleti arasında 17 Mayıs 1639’da imzalanan Kasr-ı Åžirin AntlaÅŸması ile Kürdistan ikiye bölünmüştü.
Bir bakıma Kasr-ı Şirin Antlaşması’nı da teyid eden Lozan Antlaşması ile Kürtler ve ülkeleri Kürdistan bu kez uluslararası düzeyde ve çok sayıda devlet arasında dört parçaya bölündü ve uluslararası sömürge bir ülke haline getirildi.
Kürt halkının iradesine raÄŸmen bölgenin sınırları yeniden çizilerek, Kürdistan topraklarının bir kısmını da içine alan suni iki yeni devlet daha oluÅŸturuldu. Parçalanma ve bölünme üzerine ÅŸekillenen Kürt milletinin yüzyıllık makus tarihi kaderi ne yazık ki bugün de devam etmektedir. Lozan AntlaÅŸması’yla Kürtler ve ülkeleri yok sayılmış, iradeleri ayaklar altına alınmış, ulusal ve hata temel insani hakları gasp edilmiÅŸtir. Ve hatta Kürt milleti, toplumun hücresi sayılan en küçük birimi durumundaki ailelerin bölünüp parçalanmasına kadar bundan etkilenmiÅŸtir.Â
Lozan AntlaÅŸması ile Kürdistan toplumunun iç dinamikleri tahrip edilerek, her ÅŸeyden önce Kürtlerin, tarihsel olarak uluslaÅŸma sürecine doÄŸrudan müdahale edilmiÅŸtir. Kürt ulusunun içinde bulunduÄŸu bugünkü coÄŸrafik, siyasi, ekonomik, sosyal, dilsel, kültürel vb. bölünme ve parçalanmanın temelinde bu uluslararası müdahale yatıyor. Bunun sorumlusu sadece bölgenin sömürgeci devletleri olan Türkiye, Ä°ran, Irak ve Suriye deÄŸildir. Bölgedeki sömürgeci devletlerle birlikte Lozan AntlaÅŸması’na taraf olan dünyadaki sömürgeci ve emperyalist ülkeler de bundan sorumludur. Dolayısıyla Lozan AntlaÅŸması’na karşı duruÅŸ ve mücadele aynı zamanda uluslararası düzeyde bir mücadeledir.Â
Lozan Antlaşması Kürt milletini ve Kürdistan’ı bölüp paylaşmaya dönük devletlerarası bir antlaşma olduğu için aynı zamanda devletlerarası hukuk ve evrensel insan hakları belgeleri açısından da değerlendirilmelidir.
Bu anlamda Lozan Antlaşması’na karşı mücadelenin uluslararası boyutu günümüzde daha çok önem kazanmıştır. Kuşkusuz, bu alanda Güney Kürdistan Federal Devleti’ne, Kürt diasporasına, Batı üniversitelerinde ve özellikle diplomasi ve uluslararası hukuk alanında okuyan ve akademik kariyer edinen yeni nesilden çok sayıda genç kadrolara büyük görevler düşüyor. Bunun için güçlü bir lobiye, örgütlü, koordineli ve istikrarlı bir uluslararası diplomasi ve hukuk mücadelesine, bu alanda dünyanın belli başlı dillerinde yapılacak akademik çalışmalara büyük ihtiyaç vardır.
Kürt milleti bugüne kadar Lozan AntlaÅŸması’nı kabul etmedi, bugün kabul etmiyor, gelecekte de kabul etmeyecektir. Ancak bu yetmiyor, bu kölelik zincirinin mutlaka kırılması gerekiyor. Lozan AntlaÅŸması’nın 101. Yıldönümünde, tüm politik örgüt ve partileriyle, sivil ve demokratik kurumlarıyla, aydın ve akademisyenleriyle Kürtlerin her alanda, ulusal ve uluslararası düzeyde Lozan AntlaÅŸması’nı tarihin çöplüğüne atmak için seferber olmaları gerekiyor. Bu alanda yine özellikle Kürt diasporasına büyük görevler düşüyor. Daha ÅŸimdiden diplomasi ve lobi çalışmaları, konferanslar ve uluslararası sempozyumlar, BM ve diÄŸer uluslararası kuruluÅŸlar nezdinde yapılacak baÅŸvuru ve giriÅŸimler ile güçlü bir kamuoyu oluÅŸturulmalı, Kürt ve Kürdistan meselesi dünya gündemine taşınmalıdır.Â
- yıldönümünde bir kez daha Kürt milleti ve onun politik temsilcileri olarak tüm dünyaya Lozan Antlaşması’nı tanımadığımızı bildiriyoruz. Bu antlaşmayı imzalayan Batılı devletleri bu tarihi hatadan dönmeye ve Kürt ulusunun devletleşme hakkını tanımaya çağırıyoruz.
24.07.2024
Kürdistan Yurtsevrler Partisi (PWK) Basın Bürosu
