AYM’den eriÅŸim yasakları için toplu ihlal kararı

Anayasa Mahkemesi, aralarında Duvar, BirGün, Diken, Artı Gerçek’in bulunduÄŸu haber sitelerinde yayınlanan 500’den fazla içeriÄŸe getirilen eriÅŸim yasaklarına iliÅŸkin hak ihlali kararı verdi.

Anayasa Mahkemesi (AYM), internet ortamında yayımlanan çok sayıda haber içeriÄŸine yönelik alınan eriÅŸim engelleme kararlarına karşı yapılan 502 bireysel baÅŸvuruya iliÅŸkin hak ihlali kararına imza attı. İfade özgürlüğünün ihlal edildiÄŸi belirtilen kararın gerekçesinde ilgili düzenlemede öngörülen sistemin etkili baÅŸvuru hakkı yönünden de “yapısal bir sorun” içerdiÄŸi kanaatine varıldığı belirtildi.

EriÅŸime engellenen haberlerin 118’si Diken, 87’si Duvar, 36’sı BirGün, 31’i Artı Gerçek, 11’i Sendika.Org. ve 23’ü ise EngelliWeb içerikleri oldu. Gay Sosyal Ağı’nın web sitesi hornet.com da bu kararlar kapsamında 2020’de eriÅŸime yasaklanmıştı.

EriÅŸim engeli kararları arasında Soma’da bir madenciye tekme atan eski BaÅŸbakanlık Müşaviri Yusuf Yerkel’in 352 haber içeriÄŸine yönelik aldırdığı karar da yer aldı. 17-25 Aralık yolsuzluk skandalı, MÄ°T tırları davası, CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan’a iliÅŸkin karikatür, Bilal ErdoÄŸan hakkında Ä°talya’da soruÅŸturma baÅŸlatılması, Sümeyya ErdoÄŸan ve Berat Albayrak’a iliÅŸkin haberler de AYM’ye taşınan içerikler arasında. Dönemin BaÅŸbakanı Ahmet DavutoÄŸlu’nun aldırdığı bazı haber yasakları da bireysel baÅŸvuruya konu oldu.

502 BAÅžVURU BÄ°RLEÅžTÄ°RÄ°LDÄ°

DW Türkçe’den Alican UludaÄŸ’ın haberine göre çeÅŸitli suç ceza hakimlikleri tarafından 2014’ten 2023 yılına kadar son 10 yılda haber içeriklerine getirilen eriÅŸim engelleme kararlarına karşı yapılan 502 baÅŸvuruyu birleÅŸtiren AYM, verdiÄŸi kararda ifade özgürlüğü ile etkili baÅŸvuru hakkının ihlal edildiÄŸine hükmetti. Bu dosyalardan 352 tanesini de Prof. Dr. Yaman Akdeniz’in kurucusu olduÄŸu Ä°fade Özgürlüğü DerneÄŸi’nin yaptığı baÅŸvurular oluÅŸturuyor.

EriÅŸim engellerinin kaldırılması için kararın örneÄŸini ilgili sulh ceza hakimliklerine gönderen Yüksek Mahkeme, baÅŸvuruculara tazminat ödenmesine de karar verdi. Mahkeme, 10 yıl içinde farklı kiÅŸiler adına 90’dan fazla bireysel baÅŸvuru yapan avukata tek vekalet ücreti (18 bin 800 TL) ödenmesini de kararlaÅŸtırdı.

TBMM’DEN DÃœZENLEME YAPMASI Ä°STENMÄ°ÅžTÄ°

Kararın ifade özgürlüğü yönünden gerekçesinde AYM’nin daha önce aldığı “Keskin Kalem Yayıncılık ve Ticaret A.Åž. ve diÄŸerleri” kararına atıf yapıldı. Bu kararda, sorunun yapısal olduÄŸu ve TBMM’den bir yıl içinde yasal düzenleme yapılmasının istendiÄŸi anımsatıldı.

Ancak kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasının üzerinden bir yıl geçtiÄŸine iÅŸaret edilen kararda, bu kararda kanundan kaynaklanan ihlalin giderilmesi için saÄŸlanması gerektiÄŸi belirtilen güvencelerin saÄŸlanmadığı, tespit edilen yapısal sorunun çözümü için gerek yasama organı gerek ilgili kamu otoritelerince bir deÄŸiÅŸiklik gerçekleÅŸtirilmediÄŸi ve önlem alınmadığı dikkate alınmadığına iÅŸaret edildi.

Kararın “etkili baÅŸvuru hakkının” ihlali yönündeki gerekçesinde de itiraz makamlarının kararlarında baÅŸvurucuların iddialarını ve delillerini dikkate almadığı, çatışan menfaatleri dengelemeye yönelik bir çaba içinde olmadığı, internet içeriklerine eriÅŸimin engellenmesi ÅŸeklindeki müdahalenin demokratik toplum düzeninin gereklerine uygunluÄŸunu ve müdahalenin orantılı olup olmadığını deÄŸerlendirmediÄŸi kaydedildi. Gerekçede “tüm baÅŸvurucuların ifade özgürlükleriyle baÄŸlantılı olarak Anayasa’nın 40. maddesinde güvence altına alınan etkili baÅŸvuru haklarının ihlal edildiÄŸine karar verilmesi gerektiÄŸine” dikkat çekildi.

AYM, “kiÅŸilik haklarını ihlal ettiÄŸi” iddiasıyla internet ortamında yapılan yayın içeriÄŸinin çıkarılması veya eriÅŸimin engellenmesini düzenleyen 5651 sayılı Ä°nternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla Ä°ÅŸlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’un 9’uncu maddesinin iptaline karar vermiÅŸti. Bu düzenlemeyle internet ortamındaki bir içeriÄŸin “süresiz olarak” engellendiÄŸine iÅŸaret edilen kararda, “Bu yönüyle kurallar ifade ve basın özgürlüklerine ağır bir müdahale teÅŸkil etmektedir” denilmiÅŸti. 10 Ocak’ta yayımlanan kararın 9 ay sonra yürürlüğe girmesine hükmedilmiÅŸti.

KARAR NE ANLAMA GELÄ°YOR?

AYM’nin son kararını deÄŸerlendiren iletiÅŸim hukuku uzmanı Prof. Dr. Yaman Akdeniz, ihlali “beklenen karar” olarak nitelendirdi. Anayasa Mahkemesi’nin pilot kararında bir sene bekleyeceÄŸini söylediÄŸini anımsatan Akdeniz, “Fakat birleÅŸtirilmiÅŸ toplu ihlal kararını ancak iki sene sonra verdi. BaÅŸvuru detaylarına baktığımızda dosya iÅŸlemleri tamamlanmış ve 2014’ten beri bekleyen baÅŸvurular var. Dolayısıyla Anayasa Mahkemesi ihlal kararı vermiÅŸ olmasına verdi ama bu yaklaşımı birçok sorunu da birlikte getirdi” dedi. 

Toplu kararın içeriğinden hiçbir şeyin anlaşılmadığını kaydeden Akdeniz, şu değerlendirmeyi yaptı:

“Halbuki siyasi niteliÄŸi yüksek birçok baÅŸvuru var. BaÅŸvurulara konu kararların önemli bir kısmı CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan ve ailesi, AKP’li siyasetçiler ve AKP’ye yakın gerçek ve tüzel kiÅŸiler tarafından aldırılmış kararlar. Kaldı ki AYM 9. maddeyi geçtiÄŸimiz haftalar içinde iptal ettiÄŸini duyurmakla birlikte, iptal kararı 10 Ekim 2024 tarihinde yürürlüğe girecek ve tarihe kadar da sulh ceza hakimleri bu kararları almaya devam edecek. TBMM ise iptal edilen hükmün yerine muhtemelen çok benzer bir hüküm getirecek. Dolayısıyla sansür aynen devam edecek.”

DW DE ERİŞİME ENGELLENDİ

Deutsche Welle’nin (DW) haber portalı dw.com da RTÃœK’ten lisans alma ÅŸartını yerine getirmediÄŸi gerekçesiyle eriÅŸime engellenmiÅŸti. DW, lisans koÅŸullarının Almanya’daki yasalarla uyumsuz olması ve sansüre yol açabileceÄŸi gerekçeleriyle bu talebi yerine getirmemiÅŸti.

Karara itirazını Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’ne taşıyan DW, Anayasa’nın 26 ve 28’inci maddeleri ile Avrupa Ä°nsan Hakları SözleÅŸmesi’nin (AÄ°HS) düzenlediÄŸi ifade ve basın özgürlüğü, ayrıca Anayasa’nın 36, 40 ve 141’inci maddeleri ile AÄ°HS’nin 6’ıncı maddesindeki adil yargılanma ve etkili baÅŸvuru hakkının ihlal edildiÄŸinin tespitini talep etti.

Geçen Kasım ayında Deutsche Welle’nin (DW) Türkiye’deki alternatif adreslerine de eriÅŸim engeli getirildi. Radyo ve Televizyon Ãœst Kurulu’nun (RTÃœK), Deutsche Welle’nin Türkiye’de 1 Temmuz 2022 tarihinde eriÅŸime engellendikten sonra alternatif olarak kullanmaya baÅŸladığı dwturkce.com ve inspiredminds.de/tr adreslerinin Ankara 9. Sulh Ceza HakimliÄŸinin 2023/9903 ve 2023/9904 sayılı kararlarıyla eriÅŸime engellendi. (Kaynak)

(HABER MERKEZÄ°)