Selîm Cibilgirawî
Bi dehsalan, gelê Kurd ku li çar dewletên nû avakirî, Îraq, Îran, Sûriye û Tirkiyeyê belav bûye, mîraseke çandî ya yekta û dewlemend diparêze lê hê jî bê dewleteke naskirî ye.
Tevî vê yekê, nasnameya Kurdî bi berxwedan, serbilindî û vegotina afirîner didome. Îro, dema ku cîhan zêdetir bala xwe dide neteweyên bêdewlet, dîplomasiya çandî û hêza nerm, dem guncav e ku branda neteweyî ya Kurdî bi awayekî stratejîk li ser qada cîhanî were avakirin û bilindkirin.
1. Têgihiştina branda neteweyî ya sînoran derbas dike
Branda neteweyî ne tenê ji bo dewletên naskirî ye. Ew li ser şekildana têgihiştina cîhanî bi rêya çand, dîrok, nûjenî û nirxan e.
Wekî ku Simon Anholt, pêşengê branda neteweyî, dibêje, “Branda neteweyekê tevaya navdariya wê ya cîhanî li ser gelek sektoran e wekî rêveberî, çand, gel, hinardekirin, tûrîzm û veberhênan”.
Ji bo Kurdan ku daxwaza wan a dewletbûnê ji aliyê siyasî ve aloz e, avakirina branda neteweyî rêyek e ji bo misogerkirina nasnameyê, bidestxistina sempatiya navneteweyî, kişandina tûrîzma çandî û zêdekirina bandora diyasporayê.
2. Stûnên branda Kurdî ya cîhanî
Ji bo bilindkirina branda Kurdî, divê stûnên sereke bi awayekî stratejîk werin pêşxistin û bihêzkirin:
a. Çand û huner wekî hêza nerm
Muzîk, sînema, moda, wêje û xwarinên Kurdî divê werin berhevkirin, pêşvebirin û hinardekirin bi rêya festîvalên fîlman, heftên modayê, pêşangehên hunerî û dîplomasiya xwarinê.
Derhênerên Kurd ên wekî Bahman Ghobadi û muzîsyenên wekî Aynur Dogan jixwe wekî balyozên çanda Kurdî li cîhanê ne.
Avakirina enstîtuyên çandî yên bi piştgiriya dewletê an diyasporayê mîna Goethe-Institut an Institut Françaisê dê alîkariya zêdekirina xuyabûnê bike.
b. Diyaspora wekî balyozên brandê
Bi mîlyonan Kurdên ku li Ewropa, Amerîkaya Bakur û Awistralyayê dijîn, diyaspora motorek girîng a bandorê ye.
Mîna diyasporayên Cihû û Ermenî yên berê, divê pispor, hunermend û akademîsyenên Kurd werin hêzkirin da ku lobiyê bikin, panelên akademîk organîze bikin, bandorê li vegotinên medyayê bikin û projeyên Kurdî li cîhanê fînanse bikin.
c. Nasnameya dîjîtal û çîrokbêjî
Cîhana dîjîtal ji bo neteweya Kurdî qadeke serbixwe pêşkêş dike. Stratejiyeke dîjîtal a yekgirtî bi rêya belgefîlm, çîrokbêjiya li ser Instagramê, kanalên YouTubeê û naverokên pirzimanî dikare li dijî tunekirina nasnameyê raweste û vegotinên Kurdî bihêz bike.
Platformên wekî Kurdish Project û Rudaw English gavek in di vê rêyê de lê hevrêziyeke zêdetir hewce ye.
3. Avakirina serbilindiya neteweyî û yekîtiya navxweyî
Neteweyek nikare hêza xwe ber bi derve ve projeyê bike bêyî ku di hundur de yekgirtî be. Ji bo serkeftina branda neteweyî ya Kurdî, divê diyaloga navxweyî di navbera Bakur, Başûr, Rojava û Rojhilat de ji nakokiyên fraksiyonî derbas bibe. Înîsiyatîvên ciwanan, standardîzekirina ziman û veberhênan di perwerdehî û medyaya pan-Kurdî de dikare vê valahiyê bigire. Wekî ku Benedict Anderson dibêje, netewe “civakên xeyalî” ne, ku bi sembol, medya û berhemên çandî yên hevpar têne domandin.
4. Hevkarî û nasnameya stratejîk a cîhanî
Tevî bêdewletbûnê, Kurd dikarin kanalên dîplomatîk ên nerm bi van awayan ava bikin:
- Zanîngehên ku bernameyên xwendina Kurdî pêşkêş dikin.
- Rêxistinên navneteweyî yên ku mafên kêmîneyan û nasnameya xwecihî piştgirî dikin.
- Destên çandî yên Neteweyên Yekbûyî (UNESCO) ji bo parastina mîrasê.
- Markayên cîhanî yên ku amade ne bi sêwiraner, aşpêj an fîlmsazên Kurd re hevkariyê bikin.
Pêşxistina festîvalên navdar ên Kurdî li paytextên Ewropayê (mînak, Hefteya Fîlmên Kurdî li Berlînê yan Roja Xwarinên Kurdî li Parîsê) dikare prestîja brandê bilind bike û doza Kurdî mirovahîtir bike.
5. Rola rêberî û vîzyonê
Branda neteweyî ya serkeftî ne tenê hewesa gelêrî lê di heman demê de rêberiyeke vîzyoner jî hewce dike. Rêberiya Kurdî çi siyasî, çi akademîk, çi çandî be divê bi hev re Manîfestoya Branda Kurdistanê diyar bike ku tê de ev yek hene:
- Nirxên bingehîn (mêvanperwerî, berxwedan, afirînerî, rûmet),
- Berhemên çandî yên hinardekirî,
- Nasnameya dîtbarî (reng, sembol, tîpografî),
- Cihgirtina cîhanî (“Neteweya Herî Kevin a Bêdewlet a Cîhanê” an “Bihêna Çiya û Bîranînê”).
Rêxistineke navendî lê tevlihev—belkî bi rêya Kongreya Neteweyî ya Kurdî an meclîseke branda serbixwe—dikare vê vîzyonê bi rê ve bibe.
Branda neteweyî ya Kurdî ne xeyalek e, ew jixwe di nav tevgerê de ye. Lê ji bo ku bi bandoriyeke mayînde bigihîje qada cîhanî, divê bi zanebûn were çêkirin, li seranserî erdnîgariyê yekgirtî be û bi çand, diyaspora û çîrokbêjiya dîjîtal were hêz kirin.
Di serdemeke ku têgihiştin çarenûsê diyar dike, dem hatiye ku Kurd çîroka xwe bixwe vegotin, wêneya xwe ya cîhanî şekil bikin û cihê xwe di xeyala hevpar a mirovatiyê de bidest bixin. (Rûdaw)
