Reisi’nin ölümünün ardından gözler Ä°ran’da: Seçim yarışı baÅŸlıyor

DUVAR – Ä°ranlılar, helikopter kazasında hayatını kaybeden CumhurbaÅŸkanı Ä°brahim Reisi’nin halefini seçmek için bugün sandığa gidiyor. Ãœlkenin dini lideri Ayetullah Ali Hamaney seçimlere katılım çaÄŸrısı yaparken, Anayasayı Koruyucular Konseyi’nin reformist adayların birçoÄŸunu elemesi halkın sandığa gitme oranını düşürüyor. Seçim, Ä°srail-Hamas çatışması nedeniyle bölgede yükselen gerilimin gölgesinde gerçekleÅŸiyor.

KATILIM ORANLARI DÜŞÜK

Haziran 2021’de düzenlenen 13. CumhurbaÅŸkanlığı Seçimleri’ne ülke genelinde katılım yüzde 48.8, baÅŸkent Tahran’da ise yüzde 26 seviyesinde kalmıştı. Bu oran, 1979’daki devrimden bu yana cumhurbaÅŸkanlığı seçimlerine katılımda en düşük seviye olarak tarihe geçmiÅŸti. En son 1 Mart’ta düzenlenen genel seçimlerde katılım oranı daha da gerilemiÅŸ ve ülke genelinde yüzde 41’e düşmüştü.

‘SEÇİMLER BÄ°R DÃœZMECE’

Hem yurt içinde hem yurt dışında yaÅŸayan ve sürgünde bulunan Ä°ranlı muhalifler, yüksek katılımın Ä°slam Cumhuriyeti’ni meÅŸrulaÅŸtıracağını söyleyerek boykot çaÄŸrısında bulunuyor. Tahran’daki Evin Hapishanesi’nde tutuklu bulunan Ä°ranlı insan hakları savunucusu Nergis Muhammedi de, seçimleri ‘düzmece’ olarak niteleyen isimlerden biri. Muhammedi, seçimlerin düzenlenmesindeki amacın ‘gücü ve zulmü güçlendirmek olduÄŸunu’ dile getiriyor.

ZAKANİ İLE HAŞİMİ, SEÇİM YARIŞINDAN ÇEKİLDİ

CumhurbaÅŸkanı kim seçilirse seçilsin, iktidar asıl olarak dini lider Ayetullah Ali Hamaney’in elinde kalmaya devam edecek. Muhafazakar cephenin kontrolündeki Anayasayı Koruyucular Konseyi’nin çoÄŸu baÅŸvuruyu veto etmesinin ardından, bugün düzenlenecek seçimlerde, 2 muhafazakar adayın çekilmesiyle 4 adaylı bir yarış izlenecek.

Seçime 1 gün kala, muhafazakar isimlerden Ali Rıza Zakani ile Emir Hüseyin Kadızade Haşimi adaylıktan çekildi. 

‘REÄ°SÄ°’NÄ°N YOLUNUN DEVAMI DAHA ÖNEMLÄ°’

Muhammed Bakır Kalibaf ve Said Celili’ye aralarında uzlaÅŸarak muhafazakarların seçime tek adayla girmesini saÄŸlamalarını isteyen Zakani mesajında, ÅŸu ifadelere yer verdi: “Yasal rekabet süresinin sonuna kadar kaldım ancak Åžehid (19 Mayıs’ta hayatını kaybeden CumhurbaÅŸkanı Ä°brahim) Reisi’nin yolunun devamı daha önemli. Celili ve Kalibaf’tan birlik olmalarını, devrimci güçlerin haklı taleplerini cevapsız bırakmamalarını ve üçüncü Ruhani hükümetinin oluÅŸmasının engellenmesini talep ediyorum.”

Åžehit ve Gaziler Vakfı BaÅŸkanı KadızadehaÅŸimi ise, ÅŸu açıklamalarda bulundu: “Devrim güçlerinin birliÄŸini korumak amacıyla, Yüksek Konseyin ve bazı ulemanın talebine yanıt olarak, yola devam etmekten vazgeçtim. Umarım diÄŸer üç kardeÅŸim de kalan sürede devrimci cepheyi güçlendirmek konusunda hemfikir olurlar.”

PEZEÅžKÄ°YAN, 3 MUHAFAZAKAR Ä°SME KARÅžI YARIÅžIYOR

Reformistlerin tek adayı, Tebriz Milletvekili ve eski SaÄŸlık Bakanı Mesud PezeÅŸkiyan bu seçimlerde 3 muhafazakar isme karşı yarışıyor. Muhafazakar kanatta ise, Devrim Muhafızları’nın eski komutanlarından biri olan Meclis BaÅŸkanı Muhammed Bakır Kalibaf ve eski nükleer müzakereci Said Celili öne çıkıyor.

PezeÅŸkiyan’ın ülkede başörtüsü eylemleri sonrası ÅŸekillenen yeni muhalefeti ve eski CumhurbaÅŸkanı Hasan Ruhani sonrası sandığa küskün reformistleri yeniden sandığa çekebileceÄŸi düşünülüyor.

Pezeşkiyan, reformist lider Muhammed Hatemi döneminde Sağlık Bakanlığı görevinde bulunan ve söylemleri ile ülkenin farklı kesimlerinden oy alma potansiyeline sahip bir isim olarak görülüyor. İran kamuoyunda hakim görüş seçim rekabetinin Kalibaf ile Pezeşkiyan arasında yaşanacağı yönünde.

ANKETLERDE PEZEŞKİYAN ÖNDE

Ä°ranlı Öğrenciler Anket Ajansı’nın yayınladığı kamuoyu yoklaması sonuçlarında, PezeÅŸkiyan’ın yükseliÅŸe geçerek yüzde 33,1ilk sırada yer aldığı kaydedildi. Ülkede 31 eyalette 18 yaÅŸ üstü 3589 kiÅŸiyle yapılan ankette seçime kesin katılacağını veya katılmayı düşündüğünü belirten seçmenlere “Åžu anda cumhurbaÅŸkanlığı seçimleri yapılsa hangi cumhurbaÅŸkanı adayına oy verirsiniz?” sorusu yöneltildi.

Katılımcıların yüzde 28,8’i eski Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Celili’ye oy vereceklerini belirtti. Daha önceki anketlerin bir kısmında ön sıralarda bulunan Meclis BaÅŸkanı Kalibaf ise yüzde 19,1 ile üçüncü sırada yer aldı.

Reformistlerin adayı PezeÅŸkiyan ile Mustafa Purmuhammedi, ekonomik sorunlarda yaptırımların ve dünya ile etkileÅŸim eksikliÄŸinin olumsuz etkilerini dile getirirken diÄŸer muhafazakar adaylar Said Celili, Emir Hüseyin KadızadehaÅŸimi ve Ali Rıza Zakani ise ekonominin dış geliÅŸmelere baÄŸlı olmaması gerektiÄŸini savunuyordu. Devrim Muhafızları’na baÄŸlı gönüllü Besic milislerinin eski komutanı Zakani, Reisi’nin adaylığını desteklemek için 2021 yılında da seçimlerden çekilen isimlerden biriydi.

Meclis Başkanı muhafazakar aday Muhammed Bakır Kalibaf ise Batı ile müzakerelere karşı olmadığını ve yaptırımların kaldırılmasının sağlanması için her imkanı kullanacağını söylüyor.

Adaylar arasında devlet televizyonunda yapılan üçüncü tur münazarada PezeÅŸkiyan, internet yasaklarının kriz zamanlarında olabileceÄŸini ancak normal koÅŸullarda halka zarar verdiÄŸini belirterek, “CumhurbaÅŸkanı olursam internetteki birçok yasak ve kısıtlamayı kaldıracağım” demiÅŸti. PezeÅŸkiyan, ülkedeki zorunlu başörtüsü uygulamasına iliÅŸkin ise “Nasıl daha önce kadınlarımızdan başörtüsünü alamadılarsa ÅŸimdi biz de kadınlara zorla başörtüsü taktıramayız” açıklamasında bulunmuÅŸtu.

‘ÖLÃœM KOMÄ°TESÄ°’NDEN PURMUHAMMEDÄ°

Adaylar arasındaki tek din yetkilisi olan Mustafa Purmuhammedi ise, zorunlu başörtüsünün ‘kanun hükmü’ olduÄŸunu ancak bunun zorla uygulanamayacağını ve cumhurbaÅŸkanı olması halinde ÅŸu anda tartışılan ve kurala uymayan kadınlara çeÅŸitli müeyyideler getirmesini öngören yasayı geri çekeceÄŸini belirtti.

Purmuhammedi, 1988’de Ä°ran’da binlerce siyasi mahkumun idam edilmesi sırasında kimin yaÅŸayıp kimin öleceÄŸine karar veren ‘ölüm komitesinde’ yer alıyordu ama ÅŸimdi cumhurbaÅŸkanlığı seçimlerinde adaylığı onaylananlardan biri. Mustafa Purmuhammedi, 2005 ile 2008 yılları arasında ülkenin içiÅŸleri bakanı, 2013 ile 2017 yılları arasında ise adalet bakanı olarak görev yaptı.

KALÄ°BAF, ‘Ä°DEOLOJÄ°K Ä°KÄ°YÃœZLÃœLÃœK’ SUÇLAMALARINI REDDEDÄ°YOR

Muhafazakar aday Muhammed Bakır Kalibaf da, ülkede karışıklık ve protesto gibi özel durumlar haricinde internet yasaklarına karşı olduÄŸunu söyledi. Kalibaf, baÅŸka bir açıklamasında ise ülkenin ‘güçlü’ bir cumhurbaÅŸkanına sahip olması gerektiÄŸini belirterek, “Benim hükümetimde maaÅŸlar, enflasyon ve ekonomik büyümeyle orantılı artacak” dedi. Kalibaf, Ä°ran’ın Åžanghay Ä°ÅŸbirliÄŸi Örgütü, BRICS ve Rusya ile anlaÅŸmalarını henüz kullanamadığını ve bu iliÅŸkileri geniÅŸletebileceÄŸini kaydetti.

Kalibaf, seçimden önce düzenlediÄŸi son mitinglerinde, muhafazakar kanada ‘birlik olma’ çaÄŸrısı da yaptı. 28 Haziran’da yapılacak seçimin önemine dikkati çeken Kalibaf, “Halkın büyük, doÄŸru ve kesin bir karar vermesi gerekiyor” dedi. Kalibaf, açıklamasında şöyle devam etti: “Dış politika alanında bir sonuca varamamış birçok konu var. Dış politikada açılım oluÅŸturup bu belirsizlikten kurtulacağız.”

Hamaney’e yakınlığıyla bilinen Kalibaf, yolsuzluk ve ‘ideolojik ikiyüzlülük’ suçlamalarıyla karşı karşıya kalsa da bunları reddediyor.

BAÅžMÃœZAKERECÄ° CELÄ°LÄ°

Muhafazakar çizgisiyle tanınan Celili ise, 2021’deki seçimlerde aday olmuÅŸ daha sonra Ä°brahim Reisi lehine adaylıktan çekilmiÅŸti. Eski CumhurbaÅŸkanı Mahmud Ahmedinejad döneminde 2007-2013 yıllarında Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel SekreterliÄŸi görevinde bulunan Celili, aynı dönemde Ä°ran’ın nükleer görüşmelerinde BaÅŸmüzakereci görevini yürütmüştü.

G.D