Irak Maliye Bakanlığı , Kürdistan bölgesindeki memurlara yapılan maaş ödemelerini askıya alma yönünde tartışmalı bir adım attı. Bu adım, tahmini 1,2 milyon kamu çalışanını etkileyebilir . Bağdat ve Erbil arasında hidrokarbon ihracatı konusunda daha geniş bir anlaşmazlığın ortasında , Kürt siyasi partileri ödemeler yapılmazsa parlamentodan çekilmekle tehdit ediyor.
Irak medyası geçtiÄŸimiz günlerde Maliye Bakanı Taif Sami’nin Kürdistan Bölgesi’ndeki yetkililere, BaÄŸdat’ın “[KBY]’ye fon saÄŸlamaya devam edemeyeceÄŸini” bildirdiÄŸini yazdı .
Bakan, 28 Mayıs tarihli yazısında petrol ve bütçeyle ilgili diÄŸer anlaÅŸmazlıkları da ayrıntılı olarak anlatırken, maaÅŸ dondurma kararının, KBY’nin ulusal bütçedeki yüzde 12,62’lik payının aşılması nedeniyle alındığını kaydetti .
Konuyla ilgili gerginliÄŸin arttığı bir dönemde Irak medyası, 43 Kürt siyasi partisinin acil toplantı düzenlediÄŸini ve daha sonra ortak bir açıklama yaparak toplantının askıya alınmasını “anayasaya aykırı ve yasadışı” olarak nitelediklerini bildirdi .
Açıklamada ayrıca, KBY’nin “üstün çıkarlarını” korumak için “tüm seçeneklerin masada kaldığı” uyarısında bulunuldu .
Erbil Ticaret Odası ise durumu “Kürt halkına uygulanan bir abluka”ya  benzeterek , ekonomik sonuçların derinleÅŸeceÄŸi uyarısında bulundu.
Irak Parlamentosu İkinci Başkan Yardımcısı Şaxewan Abdullah, krizin devam etmesi halinde Kürt milletvekillerinin meclisten çekilebileceği yönünde sert bir uyarıda bulundu .
Bazı Kürt din adamları ve politikacılar, maaş dondurmasının memurları yakın zamanda kutlanan büyük İslami bayram olan Kurban Bayramı öncesinde nakit sıkıntısı içinde bıraktığını belirtti .
KBY Vakıflar ve Din Ä°ÅŸleri Bakanı PÅŸtivan Sadık, 5 Haziran’da bayram namazı sonrasında gazetecilere yaptığı açıklamada , “Hiçbir hükümet, özellikle de kutsal bir günde, vatandaÅŸlarının maaÅŸlarını reddetmemelidir.” dedi.
  Kürdistan Bölgesel Yönetimi (KBY) , 12 Haziran’da yaptığı açıklamada ,  anayasanın ihlal edildiÄŸi iddialarını kınayarak, maaÅŸların ve bütçelerin 10 yıldan fazla süredir alıkonulduÄŸu belirtildi.
KBY, “Federal [Yüksek] Mahkeme maaÅŸların hiçbir engele takılmadan ödenmesini emretmiÅŸ olmasına raÄŸmen, federal hükümet maaÅŸ ödemelerini geciktirmek için aylık bahaneler üretiyor” dedi.
Irak Cumhurbaşkanı Latif Raşid ile Federal Yüksek Mahkeme Başkanı Casim Abbud, ayrı ayrı maaş ödemeleri konusunu görüşmek üzere bir araya geldi ve bundan sonraki sürecin yasalara uygun olması gerektiğini vurguladı.
Siyasi analist Muhammed Zangana, krizin derinleÅŸmesiyle birlikte durumu Shafaq News’e “BaÄŸdat’ın yürüttüğü ekonomik savaÅŸ” olarak nitelendirdi .
Zangana, Erbil’deki genel hissiyatı dile getirerek, KBY’nin bütçe tahsisini “Kürdistan halkına bir sadaka deÄŸil, anayasal ve yasal bir hak” olarak niteledi .
Maaş krizi , Bağdat ile Erbil arasında bütçe tahsisleri ve petrol gelirlerinin kontrolü konusunda on yıldır devam eden anlaşmazlığın yeni bir patlamasını temsil ediyor .
Kürdistan Bölgesel Hükümeti (KRG), Türkiye üzerinden bağımsız petrol ihracatına baÅŸladığı 2014 yılından bu yana memurlara düzenli olarak ödeme yapmakta zorluk çekiyor . Bu hareket, BaÄŸdat’ın bütçe transferlerini kesmesine ve bir dizi yasal ve mali anlaÅŸmazlığa yol açtı.
Yıllar geçtikçe bu kesintiler , Kürdistan Bölgesel Yönetimi’ni maaÅŸ kesintileri ve ödeme gecikmeleri uygulamaya zorladı ve bu durum, Kürdistan bölgesi ekonomisinin omurgasını oluÅŸturan hükümet maaÅŸlarına güvenen kamu sektörü çalışanlarını ciddi ÅŸekilde etkiledi .
Mart 2023’te Türkiye’nin KRG petrol ihracatını durdurmasının ardından BaÄŸdat ile Erbil arasındaki durum tekrar  kötüleÅŸti . Ä°kincisi, BaÄŸdat’ın ham petrol satışları nedeniyle Ankara’ya karşı açtığı uluslararası tahkim kararının ardından geldi ve Irak hükümetine tazminat ödenmesine karar verildi.
Bu arada Bağdat, fonlar serbest bırakılmadan önce dijital maaş sistemlerinin ve şeffaf gelir paylaşımının uygulanması da dahil olmak üzere yasal ve teknik uyumluluk gerekliliklerinin karşılanması gerektiğinde ısrar etti. KRG , uygun önlemlerin alındığını söylüyor .
Bağdat ve Erbil arasındaki yoğun müzakerelerin ardından Şubat ayında geçici bir önlem üzerinde anlaşmaya varıldı. Başlangıçta bir atılım olarak selamlansa da , düzenlemenin sınırları hızla ortaya çıktı ve daha geniş anlaşmazlıklar ön plana çıktıkça dağıldı .
Krizin boyutlarına bir yenisini ekleyen ÅŸey ise Washington’ın, Kürdistan Bölgesi ile  yakın zamanda ABD’li ÅŸirketler HKN Energy ve WesternZagros ile yaptığı 110 milyar dolarlık enerji anlaÅŸmalarına destek vermesi ve bunları Irak’ın Ä°ran’dan enerji bağımsızlığına doÄŸru atılan adımlar olarak sunması.
Ancak, ABD politikacıları potansiyel olarak tehlikeli bir diplomatik ip cambazlığında yürüyorlar. Erbil ile çok yakın bir ÅŸekilde hizalanmış gibi görünmek, sadece BaÄŸdat’ı yabancılaÅŸtırmakla kalmayıp, Washington’ı Irak’ın yargısal ve anayasal düzenini baltalamakla suçlamalara maruz bırakıyor.
Irak Federal Yüksek Mahkemesi’nin bu konudaki kararları daha fazla karmaşıklık yaratıyor . Mahkemenin Åžubat 2024 tarihli kararı, siyasi anlaÅŸmazlıklara bakılmaksızın maaÅŸ ödemelerini zorunlu kılarken , BaÄŸdat’taki yetkililer bütçe tahsisleri aşıldığında ek fon saÄŸlamayı yasaklayan diÄŸer mahkeme kararlarına atıfta bulundular.
Bu apaçık hukuki ve yargısal çelişkiler, anlaşmazlıktaki her iki tarafa da kendi pozisyonları için cephane sağlarken, kamu görevlileri de sonuçlarından en çok etkilenen kesim oluyor.
Çok katmanlı siyasi dramanın hızlı bir ÅŸekilde çözülmesi için acil umutlar zayıf. Krizin derinleÅŸmesini durduracak herhangi bir anlaÅŸma, BaÅŸbakan Muhammed Åžii El-Sudani’nin, hem yerel hem de uluslararası siyasi baskı yoÄŸunlaÅŸmadan önce KRG için acil fon saÄŸlamayı onaylayıp onaylamayacağına baÄŸlı.
Kürt partilerinin ödemelerin yeniden başlaması için belirlediği 6 Haziran son tarihi artık geçtiğine göre, gerilim muhtemel görünüyor. Önemli sorulardan biri, federal yasama organından daha geniş bir Kürt çekilmesinin gerçekleşip gerçekleşmeyeceğidir.
Orta vadeli çözüm, petrol geliri anlaÅŸmazlıklarını çevreleyen temel sorunların ele alınmasını ve federal-bölgesel otorite hakkında anayasal açıklamalar yapılmasını gerektirir. Kürtlerin ulusal parlamentodan çekilmesi, potansiyel olarak Kasım ayında yapılacak olan yasama seçimlerinin boykot edilmesine kadar uzanabilir ve Irak’ın kırılgan siyasi manzarasını istikrarsızlaÅŸtırabilir.
Uluslararası arabuluculuk, KRG’nin halihazırda BM’ye baÅŸvurması ve Avrupa ve ABD diplomatik misyonlarına ulaÅŸmayı planlamasıyla bir çözüm için kesinlikle önemli olacaktır. Washington’un BaÄŸdat ve Erbil arasındaki diyaloÄŸu teÅŸvik etmedeki rolü , Irak’ın daha geniÅŸ siyasi parçalanmadan kaçınması durumunda özellikle önemlidir . (NA)
