İsrail’in İran’a saldırısı hakkında neler biliniyor?

İsrail sabaha karşı başlattığı saldırılarda İran’ın nükleer ve askeri tesislerini hedef aldı. Üç üst düzey komutan ile bilim insanları öldürüldü. Saldırılara dair neler biliniyor?

Dünya Cuma sabahına İsrail’in İran’ın nükleer ve askeri tesislerine düzenlediği saldırılarla uyandı. İsrail’in “Yükselen Aslan” adını verdiği operasyon kapsamında 100’ü aşkın hedefe saldırı düzenlendi. Operasyona 200 savaş uçağı katıldı. İran devlet medyası aralarında kadın ve çocukların da bulunduğu en az 50 kişinin öldüğünü duyurdu. Ayrıca en az 95 kişinin de yaralandığı açıklandı.

İşte İsrail’in saldırısı hakkında bilinenler.

Kimler ve nereler hedef alındı?

İsrail’in saldırılarında birçok üst düzey İranlı komutan hedef alındı ve öldürüldü. Bunlar arasında Genelkurmay Başkanı Muhammed Hüseyin Bakıri, Devrim Muhafızları komutanı Hüseyin Selami ve Acil Durum Komutanlığı’nın başındaki Hatam Gılam Ali Reşid de bulunuyor.

İran devlet medyasının aktardığına göre saldırıda nükleer bilim alanında çalışan altı bilim insanı da öldürüldü. İran Atom Enerjisi Kurumu’nun eski başkanı Fereydun Abbasi ve İslam Azad Üniversitesi rektörü olarak da görev yapmış fizikçi Muhammed Mehdi Tehranci öldürülen isimler arasında yer alıyor.

Birleşmiş Milletlere bağlı Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA), İsrail’in İran’daki uranyum zenginleştirme tesislerini hedef aldığını doğruladı ve durumun “son derece endişe verici” olduğunu belirtti. IAEA Başkanı Rafael Grossi, kurumun X hesabından yaptığı açıklamada, “IAEA, İran’daki son derece endişe verici durumu yakından izliyor. Natanz tesisinin hedef alınan noktalar arasında olduğunu doğrulayabiliriz” dedi. Grossi ayrıca İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog’u telefonla arayarak Natanz nükleer tesisinin “ciddi şekilde hasar aldığına” dair bilgilendirdi.

Tahran'da bir sokakta itfaiyeciler ve siviller, İsrail saldırısının ardından oluşan enkazı temizliyor. — İsrail saldırısı sonrası Tahran’da enkaz temizleme çalışmasıFotoğraf: Vahid Salemi/AP/dpa/picture alliance

Natanz’la ilgili İsrail ordusundan da bir açıklama geldi. İsrail ordusuna ait resmi Türkçe X hesabından paylaşılan mesajda, “İsrail Savunma Kuvvetleri (İSK), İran’ın Natanz bölgesinde yer alan ülkedeki en büyük uranyum zenginleştirme tesisini hedef aldı… Saldırı kapsamında, çok katlı bir zenginleştirme merkezini, içindeki santrifüjleri, elektrik odalarını ve diğer destek altyapılarını içeren yer altı bölgesi hedef alındı. Ayrıca, tesisin sürekli çalışmasını ve İran rejiminin nükleer silah elde etme projesini ilerletmesini sağlayan kritik altyapılar da vuruldu” ifadeleri yer aldı.

İsrail uçakları İran’daki çeşitli hedeflere yönelik saldırılarını gün içinde sürdürdü. İran medyası öğle saatlerine doğru Tebriz kentindeki havalimanının yakınlarının hedef alındığını aktardı. Saldırılarda sivil binalarında isabet aldığı görüldü.

İsrail ne iddia etti?

Başbakan Benyamin Netanyahu, “İran’ın uranyum zenginleştirme programının kalbini vurduk. İran’ın nükleer silah üretme programını kalbini vurduk” diye konuştu. Netanyahu, “Bu operasyon daha birçok gün devam edecek” dedi. İsrail ordusu, İran’ın gizli bir nükleer silah programı kurduğunu tespit ettiklerini iddia etti.

Ellerinde “nükleer bombaya doğru hızla ilerlendiğine” dair kanıtlar bulunduğunu da öne süren İsrailli yetkililer, “Operasyonumuzun hedefi, bu tehdidi ortadan kaldırmaktır” dedi. Cuma günü açıklamalarda bulunan İsrail ordusu sözcüsü Tuğgeneral Effie Defrin de son aylarda toplanan istihbaratın, İran’ın nükleer programında “geri dönüşü olmayan noktaya yaklaştığına dair kanıtlar sunduğunu” öne sürdü.

İran: Savaş ilanı

İran yönetimi İsrail’i, kendilerine “korkakça bir saldırı” düzenlemekle suçladı. Hükümetin açıklamasında söz konusu saldırının, İran’ın uranyum zenginleştirme, nükleer teknoloji ve füze programında ısrar etmesinin nedenini kanıtlar nitelikte olduğu vurgulandı. Saldırılar Tahran tarafından “savaş ilanı” olarak nitelendirdi.

İran’ın dini lideri Ali Hamaney İsrail’i “acı” bir sonun beklediği tehdidinde bulunurken Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi Birleşmiş Milletlere (BM) gönderdiği mektupta İsrail’in saldırısını “savaş ilanı” olarak tanımladı ve BM Güvenlik Konseyi (BMGK) derhal bu konuyu ele almaya çağırdı.

Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan bir diğer açıklamada, “Sevgili vatanımız İran, zalim ve hain bir rejim tarafından haksız yere saldırıya uğramıştır. Siyonist rejimin İran’a yönelik saldırgan eylemleri, ABD’nin koordinasyonu ve onayı olmadan gerçekleştirilemezdi. Dolayısıyla, bu rejimin başlıca hamisi olan ABD hükümeti, Siyonist rejimin sorumsuzca yaptığı bu eylemlerin tehlikeli sonuçlarından da sorumlu olacaktır” ifadeleri kullanıldı.

İsrail Genelkurmay Başkanı Eyal Zamir ve diğer askeri yetkililer — İsrail Genelkurmay Başkanı Eyal Zamir, saldırıları İsrail Hava Kuvvetlerinin durum odasında koordine ettiFotoğraf: IDF/Handout/Xinhua News Agency/picture alliance

İran’ın meşru müdafaa hakkını kullanacağını duyurmasından kısa süre sonra İsrail ordusu, İran’ın kendilerine 100’den fazla insansız hava aracı (İHA) ile saldırı düzenlediğini, tüm İHA’ların İsrail sınırları dışında düşürüldüğünü açıkladı.

Trump: İran hâlâ şansı varken anlaşma yapmalı

ABD Başkanı Donald Trump saldırıya ilişkin sosyal medya sitesi Truth Social’dan yaptığı ilk açıklamada, “İran’a bir anlaşma yapması için şans vermiştim. Ne kadar uğraşsalar da ne kadar yaklaşsalar da bir anlaşma yapamadılar… ABD dünyanın en ölümcül silahlarına sahip ve İsrail bunarın çoğuna sahip. Nasıl kullanmaları gerektiğini de biliyorlar… Bazı İranlı sertlik yanlıları cesurca konuştu ama onları neyin beklediğini bilmiyorlardı. Şimdi hepsi ÖLÜ… Geriye hiçbir şey kalmadan önce İran bir anlaşma yapmalı ve bir zamanlar İran İmparatorluğu olarak bilinen şeyi kurtarmalı” dedi.

Öte yandan Washington, Tahran’dan gelen, İsrail operasyonuna destek verdikleri yönündeki suçlamaları reddetti. ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio İsrail’in saldırıyı “tek taraflı” olarak düzenlediğini söyledi.

İran’a bölgedeki ABD güçlerine saldırmaktan kaçınma çağrısında bulunan Rubio, “Bu gece İsrail, İran’a karşı tek taraflı bir harekette bulundu. Biz İran’a yönelik saldırılarda yer almadık ve en büyük önceliğimiz, bölgedeki Amerikan güçlerini korumaktır. İsrail, bu eylemin kendini savunmak için gerekli olduğunu düşündüğünü bize bildirdi” dedi. Rubio, “Şunu açıkça belirtmek isterim: İran, ABD’nin çıkarlarını ya da personelini hedef almamalıdır” diye konuştu.

Türkiye’den kınama

Türkiye ve uluslararası toplumdan İsrail’in saldırısına sert tepkiler geldi.

Tahran'da orta katları patlama etkisiyle hasar almış çok katlı bir bina ve etrafta toplanan İranlılar — Fotoğraf: picture alliance / ASSOCIATED PRESS

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan X hesabından, “İsrail’in komşumuz İran’a düzenlediği saldırılar, uluslararası hukuku hiçe sayan apaçık bir provokasyondur” diye yazdı. Erdoğan mesajında, “İran’ın nükleer programıyla ilgili müzakerelerin yoğunlaştığı ve Gazze’ye yönelik insanlık dışı eylemler karşısında uluslararası baskıların arttığı bir dönemde yapılan bu saldırılar, İsrail’in kural tanımaz zihniyetini göstermektedir. Netanyahu yönetimi pervasız, saldırgan ve hukuk tanımaz eylemleriyle bölgemizi ve tüm dünyayı felakete sürükleme gayretindedir” ifadelerini kullandı.

Türkiye Dışişleri Bakanlığı saldırıyı sert bir dille kınadı. Bakanlık açıklamasında, “Uluslararası hukuku açıkça ihlal eden bu saldırı, İsrail’in bölgede yürüttüğü stratejik istikrarsızlaştırma politikasına hizmet eden bir provokasyondur. Saldırıların, İran’ın nükleer programıyla ilgili müzakerelerin yoğunlaştığı bir dönemde gerçekleşmesi, Netanyahu hükümetinin herhangi bir meselenin diplomatik yollarla çözülmesini istemediğini ve kendi çıkarları doğrultusunda bölgesel istikrarı ve küresel huzuru riske atmaktan kaçınmadığını göstermektedir” denildi.

Rusya: Kabul edilemez

Moskova, müttefiki İran’a yönelik saldırıyı “kabul edilemez” ve “sebepsiz” diyerek kınadı. Rusya Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, “BM üyesi egemen bir devlete, onun vatandaşlarına ve nükleer enerji altyağısına yönelik sebepsiz saldırı kabul edilemez” denildi. İran yönetimi Ukrayna’ya karşı saldırılarında kullanması için Rusya’ya İHA temin ediyor. Suriye’de de yıllarca işbirliği yapan Tahran ve Moskova, iç savaş sırasında devrik lider Beşar Esad’ı birlikte desteklemişti.

Suudi Arabistan’dan “kardeş İran” vurgusu

İran’ın bölgedeki en önemli rakibi olarak değerlendirilen ve ABD’nin geleneksel müttefiklerinden olan Suudi Arabistan’dan da İsrail’in saldırısına kınama geldi. Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, “Suudi Arabistan Krallığı, kardeş İslam Cumhuriyeti İran’a yönelik açık İsrail saldırılarını güçlü bir şekilde kınadığını ve reddettiğini ifade etmektedir. Bu saldırılar, İran’ın egemenliğini ve güvenliğini zedelemekte ve uluslararası hukuk ile normların açık bir ihlalini teşkil etmektedir” denildi.

Saldırıya Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden (BAE) de kınama geldi. Ürdün, Irak ve Suriye ise hava sahalarını uluslararası uçuşlara kapattı.

Radyasyon tehdidi var mı?

IAEA Başkanı Grossi, “Ajans, radyasyon seviyeleriyle ilgili olarak İran makamlarıyla temas halinde. Ülkedeki denetçilerimizle de iletişimimiz sürüyor” dedi. Rafael Grossi, “İranlı yetkililer, Buşehr Nükleer Santrali’nin hedef alınmadığını ve Natanz sahasında radyasyon seviyelerinde herhangi bir artış gözlemlenmediğini IAEA’ya bildirdi” diye ekledi.

Tahran'da İsrail'in hedef aldığı çok katlı bir binaya doğru uzanan itfaiye merdiveni — İsrail saldırısında Tahran’da sivil binalar da zarar gördü.Fotoğraf: Vahid Salemi/AP/dpa/picture alliance

Petrol fiyatı sıçradı

Saldırının piyasalarda yarattığı endişe sonrası petrol fiyatlarında yüzde 13 ile son yılların en büyük artışını kaydedildi. Sabah saatlerindeki ilk şokun ardından öğle saatlerinde petrol fiyatları uluslararası piyasalarda yüzde 9 yukarı yönlü işlem görüyordu.

Berlin’deki İsrail Büyükelçiliği kapandı

Bu arada Ortadoğu’daki gelişmelerin ardından Berlin’deki İsrail büyükelçiliğinin bugün için faaliyetlerine ara verdiği belirtildi. Haber ajansı Reuters’a konuşan elçilik çalışanları, binanın ikinci bir duyuruya kadar kapalı kalacağını söyledi.

Almanya Başbakanı Friedrich Merz, sabah saatlerinde telefonla konuştuğu Başbakan Netanyahu tarafından İran saldırısına dair kendisine bilgi verdiğini açıkladı. “İran nükleer silah geliştirmemeli” diyen ve İsrail’in kendini savunma hakkı olduğunu vurgulayan Merz, tarafları tansiyonu düşürmeye davet etti.

DW,dpa,AFP,Reuters / BÜ,ETO,MUK,TY